DOLAR 32,3812 % 0.18
EURO 34,9905 % -0.25
STERLIN 41,0077 % 0.28
FRANG 35,9240 % 0.2
ALTIN 2.326,33 % 0,25
BITCOIN 2.268.211 -1.258

AHMED YESEVÎ VE TÜRK AŞÎRET YAPISINA GİRİŞ VI

Yayınlanma Tarihi :
AHMED YESEVÎ VE TÜRK AŞÎRET YAPISINA GİRİŞ VI

        Ali BADEMCİ

alibademci@gmail.com

 

Yukarıdan beri izah ettiğimiz Türkçe etimiloji deyimleri içinde “Budun” ve “Halk”da az çok “Milleti” ifâde etmektedir, lâkin Anadolu dışında Türk ülkelerinde  üçü de günümüzde geçerliliğini kaybetmiş ve doğuda “Ulus” batıda “Millet ve Ulus” ikame olmuştur.

 

 

 

Genel sosyolojik  eserlerde, muhtelif zamanlarda Kavim-Halk-Budun yerine de kullanılan Ulus aslında bunların ifâde ettiği topluluğun iştirakinden meydana gelen ve bünyesinde daha fazla insan topluluklarını ifâde eden etnolojik bir deyim olarak  açıklanmaya muhtaçtır. Tarihi metinlerimizden Kaşgarlı (Divanü Lûgat-İt-Türk,s.692) ve Yazıtlar KTK 12’de (Talât Tekin, Orhun Yazıtları, TDK, Ankara 2010, s.181) Uluş  yine Yazıtlar’da (I Ş 12;ı 52) bugünkü şekli ile “Ulus” olarak ifâde edilmektedir. Ulus deyiminin sanıldığı gibi Moğolca olmadığını rahatlıkla söyleyebilmemiz mümkün olduğu gibi, dilimizde Şehir anlamında da yeralmış olan Uluş bir ses değişikliği ile Moğolca’ya da transfer edilmiştir. (H.Namık Orkun, Eski Türk Yazıtları, s.875). Bu istilâh Moğol istilâsı devrinde yukarıdan beri sıraladığımız bütün etnolojik deyimlerin yerine ve beraber kullanılacak  şekilde geniş anlamlar yüklenmiştir.

 

Gerçekten günümüz Moğol dilinde Ulus “Halk, Millet, Ülke, Hanedan, Devlet, Şehir”  gibi değişik anlamlarda kullanılmaktadır. (Ferdinand D.Lessing, Moğolca-Türkçe Sözlük II, s..1346) Cengiz devrinde ise Türkçenin ağırlığı ile ancak birkaç Türk kavminin oluşturduğu, devleti olmayıp sadece hükümeti  olan Çağatay Ulusu, Cuci Ulusu, Özbek Ulusu gibi kültür zenginliği taşıyan bir deyim haline gelmiştir. Gerçekten aynı istilah  Asya Türk sosyolojisinde, fizikî ve siyasî mesafeden ötürü Yeni Uygurca’da, (Emir Nepipoviç, Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü, s..436) “Halk”ve “Vatan”, Hakas Türkçesi’nde  “Halk” (E.Gürsoy-V.Butanayev-A.Isına-E.Şahin-L.Şahin-A.Koç,Hakasça Türkçe Sözlük,  TDK, Ankara 2007, s.547), Kıpçaklar’da “Halk” ve “Millet” (R.Toparlı H.Vural- R.Kataatlı, Kıpçak Türkçesi Sözlüğü,TDK, Ankara 2007s.290) mefhumlarını karşılıyor. Ulus, Ebu’l-gazi’de de çok canlı deyimdir (Ebulgazi Bahadır Han,Şecere-i Terâkime, Çev.Z.Kargı Ölmez,Ankara 1996,s.468.); fakat  burada  Ulus deyimi etnolojik olduğu kadar siyasî bir kavram hâline geldiğini görüyoruz. Anadolu sosyolojisinde ise, Ş.Sami (Şemseddin Sami, Kamus-ı Türki III, ,Yeni Harflerle,İstanbul 1986, s.1046) deyimi “Büyük aşîretler”ve “Kavim” diye açıklarken, herhalde içinde bulunduğu cemiyetin yapısından etkilenerek hiçbir Türk lehçesinde  alâkası olmadığı halde işe “Ümmet” i de eklemiş bunu Arabi anlamında mı  yoksa geçerli manada mı  ifâde ettiği anlaşılamamıştır.

 

Anadolu  lehçesinde, özellikle Osmanlı devri eserlerinde “Ulus” ,”Aşiret, Halk, Millet, Kavim” gibi geniş anlamlarda, yoğun, fakat rastgele kullanıldığını görüyoruz (Tarama Sözlüğü(U-Z),Cilt VI ,TDK, Ankara 2009 s.3977). Cumhuriyet devrinde ise eski anlamlarından sıyrılarak özellikle gerek günlük  konuşma ve yazı dilinde, gerekse siyaset  literatüründe  yanlış da doğru da olsa  Arapça  “Millet” mefhûmunun eş anlamlısı gibi telâffuz edilmektedir.

Bugünkü Anadolu Türkçesinde “Ulus”u teşkilâtlanmış ve bir devlet oluşturmuş toplumların iştirak halindeki durumları şeklinde kabul edip  yaygın olarak kullanmakta ve bu sefer yeni istilaha “Millet” demekteyiz. Arapça bir istilâh olarak  “Ümmet” aralarında din birliği olan insanların meydana getirdiği cemaat anlamındadır ( Mehmet İzzed, Milliyet Nazariyeleri ve Milli Hayat, İstanbul 1969,s.15). Yani bugün dilimize yerleşmiş olan ve yine Arapça “Ümmet”in aynı dilde kullanılan tam karşılığıdır. Tabiî olarak din birliği derken kesinlikle ifade edilen semavi dinlerdir; çünkü ümmet olma mefhumunda “Peygamber” şartı vardır.

Yukarıdan beri izah ettiğimiz Türkçe etimoloji deyimleri içinde “Budun” ve “Halk” da az çok “Milleti” ifâde etmektedir, lâkin Anadolu dışında Türk ülkelerinde  üçü de günümüzde geçerliliğini kaybetmiş ve doğuda “Ulus” batıda “Millet ve Ulus” ikame olmuştur. Hatta bu günkü Anadolu Türkçesinde  müşterek anlam ”Çoğunlukla aynı topraklar üzerinde yaşayan, aralarında  dil, tarih, duygu, ülkü, gelenek ve görenek birliği olan insan topluluğu” ( Türkçe Sözlük, ,TDK, Ankara 2011, s.1683) olarak ortalanmış  bir tarife oturmuştur. Bunun için ortalama diyoruz ki  milllet  oluşumunda “Soy” şartı genellikle olup, ”Toprak” zahirde kalmış yerine o milletin coğrafyasını esas alan görüşler öne çıkmakta olan Türk  Milletinin  oluşumunda “İslâmi” anlamda din birliği gerekliliği  düşünürlerimiz tarafından birleştirici unsur olarak yüz yıldan beri savunulmaktadır.

Türk sosyal hayatının  en küçük birimi olarak “Âile” deyimi bugün tam anlamıyle oturmuş ve oldukça canlıdır. Evvela “Küren” sonra “Ağıl”, en sonra da “Ocak” özellikle Batı Türklüğünde, ya başka anlamlar ifâde etmek için sözlüklerimizde  yer değiştirmiş veya unutulmuştur. Türk dünyasında da durum çok farklı değildir. Deyimin bir İslâmi dönem yapılanması olması sebebiyle %99 Müslüman olan Türkler “Âile”deyimine, ”Asil âile, soylu âile, büyük âile” gibi kudsiyet ifâde eden derin manalar yüklemişlerdir. Bugün Türkmenler’den Uygurlar’a, Özbekler’den Tatarlar’a kadar  “Âile” en önemli  millet ünitesi sıfatiyle umum Türk kültürünün  âdeta çiçeğidir. ”Ocak” deyimi e bizde  daha ziyade  âile fertlerinin tarihi, hatta “Kökü” olarak, biraz sıhrî ve mânâ yüklü haldedir. Ayrıca  sosyal olarak “Asker Ocağı, Peygamber Ocağı” gibi tamamen   kudsiyet ifâdesi olarak  dilimizi renklendirirken “Yeniçeri Ocağı, Hacıbektaş Ocağı” gibi oluşumların  dergâhını da böyle mânâlar ile tefekkürü çağrıştırmıştır. Fakat “Ocağı çöktü, Ocağı yandı, Ocağı kurudu, Ocaksız kaldı ” deyimleri  hep âile etrafında dönüşlerdir. “Sülâlesi battı, Soyu kurudu, Irkına bakalım” hitaplarında  bu deyimlerin  “Âile” veya “Ocak”ın büyük  şekli olduğu kendiliğinden görülmekte ve anlam olarak onları da içine almaktadır. Dolayısiyle “Irk”’ın Arapça’daki  anlamlarını ve kullanılış biçimlerini çağrıştırmadığı gibi “Soy” deyiminin dahi asaletini ortaya koymaktadır . Çünkü bizde “soy”, Arabın ”ırk” deyimi  gibi  bela çıkarmaya yetmez. Dolayısiyle bizim  sosyal  ve kültürel hayatımızda deyimlerden hiçbir şekilde  biyolojik  anlam çıkarılamaz.

 

Serinin ilk yazıları:

YORUM YAP

Bağdar Caddesi Escorthamile pornobodrum escortbahis sitelerigaziantep escortgaziantep escortmaltepe escortbostancı escortanadolu yakası escortizmir escortdeneme bonusu veren sitelerhttps://www.tedxpenn.com/escort ankaraankara escorthttps://greenhousecraftfood.com/ataşehir escortbetperBetofficeMebbistrendyol indirim kodutipobetPusulabetCasibomstarzbet giriştipobetbetturkey twitterbetturkey girişvevobahisgobahisbetsatligobetistanbul escortslot siteleri https://en-iyi-10-slot-siteleri.comsekabetstarzbet adamsah.netbahis sitelerimarsbahiswinxbetbahis sitelericasino siteleriselçuksportsdeneme bonusuistanbul escortcasibomstarzbetpiabetstarzbet girişstarzbet girişbahsegelbahsegelklasbahisankara kombi servisiklasbahisbetebetbelugabahistipobetmariobetbetistmersin günlük kiralık evmarkajbetparibahisbetineceltabetmatadorbetgrandpashabetcasibomgobahisparmabetbettiltbetnisbetsatbetorspinligobetbetkanyonbetturkeyonwinsahabetrokubetmarsbahisextrabetikimisliwinxbetbahisalgorabetelexbetfunbahisartemisbetbetmatiksupertotobetoleybetbetlikekralbetperabetimajbetlimanbetsavoybetintobetdiscountcasinomostbetbetroadpiabetmeritkingholiganbetjasminbetasyabahisredwinbetkolikdiscountcasino7slotsmilanobetelitbahisorisbetxslotaresbetfavoribahispadisahbetnakitbahispolobetsekabetmatbetpalacebetmrbahistulipbetnorabahismilosbetrexbetjetbahisjojobetonbahissuperbetinbetexperbetperbahigopokerbetalordbahisvdcasinocasinovalebetonredpinupbahis1000baymaviakcebetnoktabetneyinebetturkeymariobetfavorisen1xbetBelge istemeyen bahis siteleribahiscomtipobetgrandbettingtruvabetbahiscasinotarafbetbahiscommariobetbetistmarkajbetbetinematadornetcasibombelugabahisbetebet1xbetasyabahiscasinovalediscountcasinoelexbetfavoribahisbahiscombahiscombelugabahisbelugabahisbetistbetistceltabetceltabetklasbahisklasbahismariobetmariobetrestbetrestbettarafbettarafbettipobettipobetcasibomcasibomcasibomcasibomstarzbetsahnebetlimanbetredwinmatadorbetmatadorbetbetkombetkomvenüsbethilbetjasminbetpiabetartemisbetmaltcasinoasyabahisbetorspinbettiltmarkajbetbetkombelugabahisrestbetbetpercasibom
escort Bağcılar escort Bahçelievler escort Bakırköy escort Bayrampaşa escort Beylikdüzü escort Güngören escort İstiklal escort Kadıköy escort Sultanbeyli escort Üsküdar escort Avsallar escort Mahmutlar escort Oba escort Mecidiyeköy escort Ölüdeniz escort Güllük escort Kültür escort Ataşehir escort Avcılar escort Başakşehir escort Esenler escort Esenyurt escort Fatih escort Gaziosmanpaşa escort Kartal escort Küçükçekmece escort Maltepe escort Pendik escort Sultangazi escort Ümraniye escort Adapazarı escort Yalıkavak escort güvenilir casino siteleri Yalova escort Muğla escort Aydın escort Çanakkale escort Balıkesir escort Tekirdağ escort Manisa escort Trabzon escort Kahramanmaraşescort Kütahya escort Osmaniye escort Sivas escort Tokat escort Çorum escort Yozgat escort Isparta escort Elazığ escort Ordu escort Edirne escort Erzincan escort Zonguldak escort Rize escort Uşak escort Kırşehir escort Erzurum escort Giresun escort Amasya escort Sinop escort Niğde escort Bolu escort Karaman escort Kırıkkale escort Bayburt escort Ardahan escort Gümüşhane escort Artvin escort Çankırı escort Bartın escort Sinop escort Bilecik escort Karabük escort Burdur escort Nevşehir escort Kıbrıs escort Kırklareli escort Kastamonu escort Düzce escort Aksaray escort Adıyaman escort Afyon escort Arnavutköy escort Bebek escort Beşiktaş escort Beykoz escort Beyoğlu escort Büyükçekmece escort Çatalca escort Çekmeköy escort Eyüpsultan escort Kağıthane escort Sancaktepe escort Sarıyer escort Şile escort Silivri escort Şişli escort Taksim escort Zeytinburnu escort Aliağa escort Balçova escort Bayındır escort Bayraklı escort Bergama escort Beydağ escort Bornova escort Buca escort Çeşme escort Çiğli escort Karşıyaka escort Fehiye escort Marmaris escort Gaziemir escort Dikili escort Menderes escort Menemen escort Torbalı escort Atakum escort Çerkezköy escort Yenişehir escort Bodrum escort Toroslar escort Tarsus escort Silifke escort Mezitli escort Erdemli escort Anamur escort Akdeniz escort Melikgazi escort Elbistan escort Lüleburgaz escort İzmit escort İlkadım escort Çorlu escort Battalgazi escort Yeşilyurt escort Milas escort Ceyhan escort Çukurova escort Kozan escort Sarıçam escort Seyhan escort Emirdağ escort Sandıklı escort Merzifon escort Suluova escort Taşova escort Altındağ escort Batıkent escort Çankaya escort Çubuk escort Etimesgut escort Haymana escort Kahramankazan escort Keçiören escort Kızılcahamam escort Mamak escort Polatlı escort Pursaklar escort Sincan escort Ulus escort Yenimahalle escort Aksu escort Alanya escort Belek escort Demre escort Döşemealtı escort Elmalı escort Finike escort Gazipaşa escort Kaş escort Kemer escort Kepez escort Konyaaltı escort Korkuteli escort Kumluca escort Lara escort Manavgat escort Muratpaşa escort Serik escort Side escort Didim escort Efeler escort Nazilli escort Söke escort Altıeylül escort Ayvalık escort Bandırma escort Bigadiç escort Burhaniye escort Dursunbey escort Edremit escort Erdek escort Gömeç escort Gönen escort Havran escort İvrindi escort Karesi escort Kepsut escort Susurluk escort Büyükorhan escort Gemlik escort Görükle escort Gürsu escort Harmancık escort İnegöl escort İznik escort Karacabeyescort Kestel escort Mudanya escort Mustafakemalpaşa escort Nilüfer escort Orhangazi escort Osmangazi escort Yıldırım escort Biga escort Çan escort Gelibolu escort Karahayıt escort Merkezefendi escort Pamukkale escort Keşan escort Aziziye escort Palandöken escort Yakutiye escort Odunpazarı escort Tepebaşı escort Araban escort İslahiye escort Karkamış escort Nizip escort Nurdağı escort Oğuzeli escort Şahinbeyescort Şehitkamil escort Yavuzeli escort Bulancak escort Espiye escort Görele escort Altınözü escort Arsuz escort Antakya escort Defne escort Dörtyol escort Erzin escort Hassa escort İskenderun escort Kırıkhan escort Kumlu escort Payas escort Reyhanlı escort Samandağ escort Eğirdir escort Yalvaç escort Foça escort Karabağlar escort Kemalpaşa escort Kiraz escort Kınık escort Konak escort Narlıdere escort Ödemiş escort Tire escort Urla escort Safranbolu escort Akhisar escort Alaşehir escort Kırkağaç escort Salihli escort Sarıgöl escort Şehzadeler escort Soma escort Turgutlu escort Yunusemre escort Akkışla escort Bünyan escort Develi escort Kocasinan escort Talas escort Yahyalı escort Gazimusağa escort Girne escort İskele escort Lefke escort Lefkoşa escort Başiskele escort Çayırova escort Darıca escort Afşin escort Dulkadiroğlu escort Göksun escort Onikişubat escort Türkoğlu escort Kızıltepe escort Mut escort Dalaman escort Gümbet escort Datça escort Kavaklıdere escort Köyceğiz escort Menteşe escort Turgutreis escort Ula escort Yatağan escort Fatsa escort Altınordu escort Ünye escort Düziçi escort Kadirli escort Ardeşen escort Akyazı escort Arifiye escort Erenler escort Geyve escort Hendek escort Karasu escort Kaynarca escort Sapanca escort Derince escort Dilovası escort Gebze escort Gölcük escort Kandıra escort Karamürsel escort Kartepe escort Körfez escort Akşehir escort Beyşehir escort Bosna escort Ereğli escort Karapınar escort Meram escort Selçuklu escort Gediz escort Simav escort Tavşanlı escort Doğanşehir escort Bafra escort Çarşamba escort Boyabat escort Kapaklı escort Süleymanpaşa escort Erbaa escort Niksar escort Turhal escort Akçaabat escort Of escort Ortahisar escort Yomra escort Armutlu escort Çiftlikköy escort Çınarcık escort Akdağmadeni escort Boğazlıyan escort Sarıyaka escort Sorgun escort Alaplı escort Çaycuma escort Devrek escort Ereğli escort Kilimli escort Kozlu escort