DOLAR 32,3313 % 0.01
EURO 35,0061 % -0.23
STERLIN 40,9378 % 0.06
FRANG 35,8918 % 0.06
ALTIN 2.321,86 % 0,06
BITCOIN 2.294.770 2.388

ZİYA GÖKALP ve “KÜÇÜK MECMUA”

Yayınlanma Tarihi :
ZİYA GÖKALP ve “KÜÇÜK MECMUA”

ZİYA GÖKALP ve “KÜÇÜK MECMUA” 

Kenan Eroğlu

Ünlü Sosyologumuz Ziya Gökalp konusuna kaldığımız yerden devam ediyorum. 

Mütarekeden sonra Diyarbakır’a dönen ve burada “Küçük Mecmua” adında bir dergi çıkaran Gökalp, pek çok zorlukla karşılaşmış ve bu zorlukları aşarak bin bir güçlükle dergiyi çıkartır. Dergi konusunda pek çok zorluklarla karşılaşır. Önceki iki yazımızda “Küçük Mecmua”nın hikayesini aktarmıştık.  

Bu gün de yine Ziya Gökalp’ın büyük damadı Gökalp ile birlikte çıkarttıkları Küçük Mecmua hakkındaki görüşlerini, çektikleri sıkıntıları aktarıyorum. 

“KÜÇÜK MECMUA” 

Ali Nüzhet Göksel 

“”«Küçük Mecmua»nın ilk sayısından başlıyarak sonuncusu olan 33.  sayısına kadar devam eden nüshalarındaki Z. Gökalp’ın masallarına varıncaya kadar hemen bütün yazıları, Istanbul ve Anadolu’da çıkan gazete ve mecmualara alınarak neşrediliyordu. Bunlarda, sık sık Ziya Gökalp’tan söz açılırdı Yakup Kadri «ikdam» gazetesinde «Küçük Mecmua» başlıklı uzun bir yazı neşretti. Makale şöyle başlıyordu:

          «Dehrin bu büyük adamı bu mecmuasıyla bize yepyeni bir âlemin altun kapılarını açıyor. Vaktiyle:

          «Benim ruhum kış günü aç  

Kalan bülbül gibi muhtaç  

Ruhum hasta, sensin ilâç  

Beni dertten kurtar Tanrım!..

diyen şairin ruhu, yeni bir ümidin ve millî bir imanın feyzini bize vermektedir.

          Yahya Kemal de «Tasvir-i Efkâr»da yazdığı «Yeni Türk Ruhu» adlı makalesinde Gökalp için şunları yazmıştı:

          «Onüç sene evvel Diyarbekir’den Rumeli’ye ve Istanbul’a gelip dokuz sene oturduktan sonra tekrar Diyarbekir’e dönen, o diyarın nuranî bir oğlu, bu toprağa, esrarengiz bir ekinci gibi ne ekti? Bunu, bugünkü muhit idrak edemiyor. Fakat yakın senelerde idrak ederiz ki “fikir” denilen meş’ale o imiş ve o meş’alenin peşinde yürüyoruz.» 

*** 

          Bütün bu güçlüklere rağmen mecmuayı ağır şartlar altında çıkarmaya çalışıyorduk. Fakat şartlar günden güne daha da ağırlaşıyordu. Iki mürettipten birisi pek acemi idi. Bütün işleri bir mürettip idare ediyordu. Zaman oldu ki Vilâyetin resmi gazetesi «Diyarbekir, bile aksamaya başladı “Sebilürreșad”cılardan ve Arnavud olan Vâli esasen mecmuaya kızgındı. Gazete de intizamını kaybedince, büsbütün çileden çıktı. Fakat, mecmuayı Ordu ve Cephe Kumandanı Cevad Paşa tutuyordu. Ankara Hükûmeti bu Kumandana büyük salâhiyet vermişti. Bundan ötürü Vali Hüseyin Mazhar Beg, açıktan açığa mecmua aleyhine harekete geçemiyordu. Fakat, Matbaa Müdürüne gizli emirler veriyor, o da bize zorluklar çıkarmakta devam ediyordu

          20 Haziran 1922 de biz dördüncü sayıyı hazırlamaya başlarken Vâlinin Polisi Matbaaya geldi. Vâlinin beni istediğini söyledi. Gittim. Vâlinin elinde bir kâğıt vardı. Beni görünce: «Küçük Mecmua»da neşredilmek üzere bir yazı hazırladığını, söyliyerek kâğıdı bana verdi. Bunun başlığı «Düşünce» idi. Altında «Receb Ferdi» imzasını görünce, Vali Beğ’e:

          – “Müsaade ederseniz makalenizi asıl adınızla çıkaralım, bu, okuyucular için daha alâka çekici olur”, dedim. Fakat o:

          – “Benim bu Receb Ferdi ismim de maruftur, «Sebilürreşad»da bu adla birkaç makale de yazmıştım”, dedi. Artık mesele kalmamıştı: Makale, Receb Ferdi imzasıyla çıkacaktı. Matbaaya geldim. Ziya Beğ makalelerini hazırlıyordu. Vâlinin yazısını ona verdim. Dikkat ettim: Okurken bazı düzeltmeler yapıyordu. Okuma işi bittikten sonra makaleyi bana verdi. Yazıda hayli değişiklik yapmıştı: Makalenin başlığı olan «Düşünce», «Düşünüş» olmuş, ifadesi değişmişti. Bunları görünce, o zamana kadar Vâlinin çıkarttığı müşkillerden habersiz olan Ziya Beğle:

          – “Vâli’yi gücendirmiyelim; Matbaa Vilâyetindir. Müdürle mürettipler maaşlı memurlardır. Bu itibarla Vâlinin gücenmesi işlerimizi bozabilir”, dedim. Ziya Beğ: –

          – «Küçük Mecmua»nı dili sâde türkçe olacak; ben de yankız kelimeberi türkçeleştirdim. Valinin gücenmesini düşünemeyiz. Biz prensiplerimisden ayrılamayız. Mürettibe bu şekilde verirsiniz», dedi. Ben de bu emri alchğundan, yazı bu düzeltilmiş haliyle çıktı.

          «Küçük Mecmua»nın sahifeleri çok defa akşamlar bağlanır, gece de makineye verilip basılırdı. O gece makinist gelmemişti. Başmürettip sahifeleri makineye sürüyordu, ben de makinenin kolunu çeviriyordum. Böylece o gece matbaada sabahlamıştık. İşlerimiz bitince, yine her zaman olduğu gibi, mecmuadan beş adet alıp götürerek Ziya Beg’e verdim. Oradan ayrılınca da doğru eve gittim. Çok yorgun ve uykusuzdum. Odama çıktım ve uyudum. Ne kadar uyuduğumu bilmem. Birdenbire beni uyandırdılar. Matbaa Müdürü eve gelmişti: Vali’nin beni istediğinden ve düzeltme işinden çok canı sıkıldığından bahsetti. Gittim, Vali beni görünce, sinirli sinirli: 

          –“Niçin yazıma dokundunuz? Ben yalnız Vâli değil, tanılmış bir muharririm de», dedi. Ve biraz ileri varır gibi oldu. Ben de onu fazla konuşturmamak için;

          –“Bu mecmua Ziya Gökalp Beg’in malıdır kendi fikirlerini yaymak için bunu çıkarıyor; sâde dil cereyanını memleket-şümul yapan ve onu bugün bu milletin edebiyat ve ilim dili haline getiren odur. Onun mecmuası – takdir buyurursunuz ki – bu prensibin dışına çıkamaz”, dedim; ve cebimde bulunan yeni alınmış bir telgrafı kendisine uzatarak verdim. Bu, zamanın Başvekili Fethi(Okyar) Beğ’den geliyordu. Ziya Beğ’in adına yazılan bu telgrafta şöyle deniyordu:

          –“Kıymetli mecmuanızı zevkle, istifade ile okuyorum, Devam-i intişarını diler, arz-i hürmet ederim.”

          Vâli Beğ, bunu okuyunca sustu, yüzündeki sinirli çizgiler dağıldı, yumuşadı:

          –“Peki, öyleyse, sizi buraya kadar yordum”, gibi sözler söyledi. Ben de bu neticeden memnun olarak oradan ayrıldım.

          Meğer durum, düşündüğüm gibi çıkmadı: Vâli yine aleyhteki gizli faaliyetine devam etti. 3 Temmuz 1922 de çıkacak 5. sayının sahifeleri dizilip hazırlanmıştı. 2 Temmuzda saat 16 ya doğru basılacaktı. Ben o saatte matbaaya gittim. Müdür ve bir mürettiple makinist ortada yoktu. Yalnız bir mürettip matbaada kalmışı. Öteki arkadaşlarını sordum. Müdür bunlara birkaç gün için izin vermiş, makine de kırılmış, artık mecmuanın basılmasına imkân kalmamıştı. Bu durum karşısında hayret ve dehşet içinde kalmıştım. Asıl mühim olan baskı makinesi idi. Çünkü, memlekette bunu tamir edecek bir kimsenin bulunacağını tahmin edemiyordum. Bütün sanatkârlar askere alınmıştı. Bekliyecek zaman da yoktu. Doğru, Ordu Kumandanı Cevad Paşa’ya koştum, durumu anlattım. Buna çok üzüldü. Levazım Reisine telefonla, makinenin derhal tamir ettirilmesi emrini verdi. Ben oradan matbaaya döndüm. Bir saat geçmeden askerî ustalar geldiler, makineyi güzelce tamir ettiler. Biz de o gece mecmuayı çıkardık.

          Matbaada kalan mürettipten öğrendiğimize göre, bir mürettiple makinistin izni, makine kolunun kırılması gibi işlerin hepsi Vâlinin gizli emriyle Matbaa Müdürü tarafından yapılmıştı. Ziya Beğ üzülmesin diye, bütün bu olup biten şeyleri ona duyurmadım. Fakat, Cevad Paşa vasıtasıyla bu tertipin önlenmesini rica ettim. Ondan sonra bir daha bu türlü aksilikler olmadı.””
** 

Not-1: Bu yazı;  “”Doğumunun 80. Yıldönümü Dolayısıyla “ZİYA GÖKALP ve açılan Ziya Gökalp Müzesi” kitabındaki Ali Nüzhet Göksel (Z. Gökalp’ın büyük damadı) yazısı, Işıl Matbaası İstanbul 1956, sayfa: 141-142-143”” den alınmıştır. 

Not-2: Yukarıya aldığım Ali Nüzhet Göksel’e ait “Ziya Gökalp’in Diyarbakır’da neşrine başladığı “Küçük Mecmua” ile ilgili yazının diline dokunulmamış olduğu gibi aktarılmıştır 

YORUM YAP

Bağdar Caddesi Escorthamile pornobodrum escortbahis sitelerigaziantep escortgaziantep escortmaltepe escortbostancı escortanadolu yakası escortizmir escortdeneme bonusu veren sitelerhttps://www.tedxpenn.com/escort ankaraankara escorthttps://greenhousecraftfood.com/ataşehir escortbetperBetofficeMebbismatbetholiganbettrendyol indirim kodutipobetPusulabetCasibomstarzbet giriştipobetbetturkey twitterbetturkey girişvevobahisgobahisbetsatligobetistanbul escortslot siteleri https://en-iyi-10-slot-siteleri.comsekabetstarzbet adamsah.netbahis sitelerimarsbahiswinxbetbahis sitelericasino siteleriselçuksportsdeneme bonusuistanbul escortcasibomstarzbetpiabetstarzbet girişstarzbet girişbahsegelbahsegelklasbahisankara kombi servisiklasbahisbetebetbelugabahistipobetmariobetbetistmersin günlük kiralık evmarkajbetparibahisbetineceltabetmatadorbetgrandpashabetcasibomgobahisparmabetbettiltbetnisbetsatbetorspinligobetbetkanyonbetturkeyonwinsahabetrokubetmarsbahisextrabetikimisliwinxbetbahisalgorabetelexbetfunbahisartemisbetbetmatiksupertotobetoleybetbetlikekralbetperabetimajbetlimanbetsavoybetintobetdiscountcasinomostbetbetroadpiabetmeritkingholiganbetjasminbetasyabahisredwinbetkolikdiscountcasino7slotsmilanobetelitbahisorisbetxslotaresbetfavoribahispadisahbetnakitbahispolobetsekabetmatbetpalacebetmrbahistulipbetnorabahismilosbetrexbetjetbahisjojobetonbahissuperbetinbetexperbetperbahigopokerbetalordbahisvdcasinocasinovalebetonredpinupbahis1000baymaviakcebetnoktabetneyinebetturkeymariobetfavorisen1xbetBelge istemeyen bahis siteleribahiscomtipobetgrandbettingtruvabetbahiscasinotarafbetbahiscommariobetbetistmarkajbetbetinematadornetcasibombelugabahisbetebet1xbetasyabahiscasinovalediscountcasinoelexbetfavoribahisbahiscombahiscombelugabahisbelugabahisbetistbetistceltabetceltabetklasbahisklasbahismariobetmariobetrestbetrestbettarafbettarafbettipobettipobetcasibomcasibomcasibomcasibomstarzbetsahnebetlimanbetredwinmatadorbetmatadorbetbetkombetkom
escort Bağcılar escort Bahçelievler escort Bakırköy escort Bayrampaşa escort Beylikdüzü escort Güngören escort İstiklal escort Kadıköy escort Sultanbeyli escort Üsküdar escort Avsallar escort Mahmutlar escort Oba escort Mecidiyeköy escort Ölüdeniz escort Güllük escort Kültür escort Ataşehir escort Avcılar escort Başakşehir escort Esenler escort Esenyurt escort Fatih escort Gaziosmanpaşa escort Kartal escort Küçükçekmece escort Maltepe escort Pendik escort Sultangazi escort Ümraniye escort Adapazarı escort Yalıkavak escort güvenilir casino siteleri Yalova escort Muğla escort Aydın escort Çanakkale escort Balıkesir escort Tekirdağ escort Manisa escort Trabzon escort Kahramanmaraşescort Kütahya escort Osmaniye escort Sivas escort Tokat escort Çorum escort Yozgat escort Isparta escort Elazığ escort Ordu escort Edirne escort Erzincan escort Zonguldak escort Rize escort Uşak escort Kırşehir escort Erzurum escort Giresun escort Amasya escort Sinop escort Niğde escort Bolu escort Karaman escort Kırıkkale escort Bayburt escort Ardahan escort Gümüşhane escort Artvin escort Çankırı escort Bartın escort Sinop escort Bilecik escort Karabük escort Burdur escort Nevşehir escort Kıbrıs escort Kırklareli escort Kastamonu escort Düzce escort Aksaray escort Adıyaman escort Afyon escort Arnavutköy escort Bebek escort Beşiktaş escort Beykoz escort Beyoğlu escort Büyükçekmece escort Çatalca escort Çekmeköy escort Eyüpsultan escort Kağıthane escort Sancaktepe escort Sarıyer escort Şile escort Silivri escort Şişli escort Taksim escort Zeytinburnu escort Aliağa escort Balçova escort Bayındır escort Bayraklı escort Bergama escort Beydağ escort Bornova escort Buca escort Çeşme escort Çiğli escort Karşıyaka escort Fehiye escort Marmaris escort Gaziemir escort Dikili escort Menderes escort Menemen escort Torbalı escort Atakum escort Çerkezköy escort Yenişehir escort Bodrum escort Toroslar escort Tarsus escort Silifke escort Mezitli escort Erdemli escort Anamur escort Akdeniz escort Melikgazi escort Elbistan escort Lüleburgaz escort İzmit escort İlkadım escort Çorlu escort Battalgazi escort Yeşilyurt escort Milas escort Ceyhan escort Çukurova escort Kozan escort Sarıçam escort Seyhan escort Emirdağ escort Sandıklı escort Merzifon escort Suluova escort Taşova escort Altındağ escort Batıkent escort Çankaya escort Çubuk escort Etimesgut escort Haymana escort Kahramankazan escort Keçiören escort Kızılcahamam escort Mamak escort Polatlı escort Pursaklar escort Sincan escort Ulus escort Yenimahalle escort Aksu escort Alanya escort Belek escort Demre escort Döşemealtı escort Elmalı escort Finike escort Gazipaşa escort Kaş escort Kemer escort Kepez escort Konyaaltı escort Korkuteli escort Kumluca escort Lara escort Manavgat escort Muratpaşa escort Serik escort Side escort Didim escort Efeler escort Nazilli escort Söke escort Altıeylül escort Ayvalık escort Bandırma escort Bigadiç escort Burhaniye escort Dursunbey escort Edremit escort Erdek escort Gömeç escort Gönen escort Havran escort İvrindi escort Karesi escort Kepsut escort Susurluk escort Büyükorhan escort Gemlik escort Görükle escort Gürsu escort Harmancık escort İnegöl escort İznik escort Karacabeyescort Kestel escort Mudanya escort Mustafakemalpaşa escort Nilüfer escort Orhangazi escort Osmangazi escort Yıldırım escort Biga escort Çan escort Gelibolu escort Karahayıt escort Merkezefendi escort Pamukkale escort Keşan escort Aziziye escort Palandöken escort Yakutiye escort Odunpazarı escort Tepebaşı escort Araban escort İslahiye escort Karkamış escort Nizip escort Nurdağı escort Oğuzeli escort Şahinbeyescort Şehitkamil escort Yavuzeli escort Bulancak escort Espiye escort Görele escort Altınözü escort Arsuz escort Antakya escort Defne escort Dörtyol escort Erzin escort Hassa escort İskenderun escort Kırıkhan escort Kumlu escort Payas escort Reyhanlı escort Samandağ escort Eğirdir escort Yalvaç escort Foça escort Karabağlar escort Kemalpaşa escort Kiraz escort Kınık escort Konak escort Narlıdere escort Ödemiş escort Tire escort Urla escort Safranbolu escort Akhisar escort Alaşehir escort Kırkağaç escort Salihli escort Sarıgöl escort Şehzadeler escort Soma escort Turgutlu escort Yunusemre escort Akkışla escort Bünyan escort Develi escort Kocasinan escort Talas escort Yahyalı escort Gazimusağa escort Girne escort İskele escort Lefke escort Lefkoşa escort Başiskele escort Çayırova escort Darıca escort Afşin escort Dulkadiroğlu escort Göksun escort Onikişubat escort Türkoğlu escort Kızıltepe escort Mut escort Dalaman escort Gümbet escort Datça escort Kavaklıdere escort Köyceğiz escort Menteşe escort Turgutreis escort Ula escort Yatağan escort Fatsa escort Altınordu escort Ünye escort Düziçi escort Kadirli escort Ardeşen escort Akyazı escort Arifiye escort Erenler escort Geyve escort Hendek escort Karasu escort Kaynarca escort Sapanca escort Derince escort Dilovası escort Gebze escort Gölcük escort Kandıra escort Karamürsel escort Kartepe escort Körfez escort Akşehir escort Beyşehir escort Bosna escort Ereğli escort Karapınar escort Meram escort Selçuklu escort Gediz escort Simav escort Tavşanlı escort Doğanşehir escort Bafra escort Çarşamba escort Boyabat escort Kapaklı escort Süleymanpaşa escort Erbaa escort Niksar escort Turhal escort Akçaabat escort Of escort Ortahisar escort Yomra escort Armutlu escort Çiftlikköy escort Çınarcık escort Akdağmadeni escort Boğazlıyan escort Sarıyaka escort Sorgun escort Alaplı escort Çaycuma escort Devrek escort Ereğli escort Kilimli escort Kozlu escort