Ulu Önder Mustafa Kemal, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkarak kurtuluş mücadelesinin meşalesini yaktı. 19 Mayıs, 20 Haziran 1938’de “Gençlik ve Spor Bayramı” adı ile milli bayramlar arasına katıldı.
Ulu Önder Mustafa Kemal, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkarak, kurtuluş mücadelesinin meşalesini yaktı.
Mustafa Kemal, Mondros Mütarekesi’nin 30 Ekim 1918’de imzalanmasından sonra Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı’ndan 3 Kasım 1918’de İstanbul’a döndü. Samsun’a gidinceye kadar altı ay İstanbul’da kalan Mustafa Kemal, birçok temasta bulundu.
Mustafa Kemal, kendi deyimiyle “kendisini İstanbul’dan uzaklaştırmak ve Anadolu dağlarında çürütmek” isteyenlerce 9. Ordu Müfettişliği ile görevlendirildi. Ancak Mustafa Kemal, müfettişliği kabul ederken görevinin geniş yetkilerle donatılmasını sağladı. Öyle ki Ankara’nın doğusunda kalan her yerden sorumlu hükümet yetkilisi konumundaydı.
İzmir’in işgal edildiği 15 Mayıs günü Mustafa Kemal Paşa, Genelkurmay Başkanlığı’nda Cevat (Çobanlı) ve Fevzi (Çakmak) paşalara, sonra da Babıali’de bazı hükümet üyelerine veda etti. Aynı gün Yıldız Sarayı’nda Padişah Vahdettin tarafından kabul edilen Mustafa Kemal, daha sonra Bandırma Vapuru’nun kaptanı İsmail Hakkı (Durusu) Bey’i, Şişli’deki evine çağırarak yolculukla ilgili bilgi aldı.
”BUNLAR HÜRRİYET UĞRUNA ÖLMEYE KARAR VERENLERİN KUVVETİNİ ANLAYAMAZLAR”
16 Mayıs’ta Mustafa Kemal’i taşıyan Bandırma Vapuru’nda Kız Kulesi açıklarındayken İtilaf Devletleri denetim görevlilerince, silah ve kaçak malzeme araması yapıldı. Arama sürerken, “kaptan yerinde” bulunan Mustafa Kemal’in kararlılığını göstermek amacıyla hareket hazırlıklarını çabuklaştırmasını söylediği ihtiyar kaptan, demir aldırmaya başladı.
Karadeniz’e yönelen Bandırma’nın güvertesinde Mustafa Kemal Paşa, yanındakilere şunları söylüyordu: “Bunlar işte böyle yalnız demire, çeliğe, silah kuvvetine dayanırlar. Bildikleri şey yalnız madde! Bunlar hürriyet uğruna ölmeye karar verenlerin kuvvetini anlayamazlar. Biz, Anadolu’ya ne silah ne cephane götürüyoruz. Biz ideali ve imanı götürüyoruz.”
Mustafa Kemal Paşa, Boğaz’dan Karadeniz’e çıkarken kaptana, tehlike ihtimallerini anlattığında İsmail Hakkı Bey, “Ne aksi, bu denizi pek iyi tanımam, pusulamız da bozuk…” cevabını vermişti.
Güç koşullar altında süren yolculuktan sonra 19 Mayıs 1919 sabahı Samsun’a ulaşan Mustafa Kemal ve beraberindekiler, askeri bando eşliğinde halk tarafından sevgiyle karşılandı.
Atatürk’ün isteği doğrultusunda 20 Haziran 1938 tarihli kanunla “Gençlik ve Spor Bayramı” adıyla milli bayramlar arasına katılan 19 Mayıs, 7 Mart 1981’de “Atatürk’ü Anma” ibaresi eklenerek “Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı” oldu. 1995’te çıkarılan bir kararnameyle “ve” bağlacı kaldırılarak “Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı” olarak değiştirildi.