
Yard.Doç.Dr.Osman Yıldız[1]
ÂKİL Mİ? ÂKIL MI?
Akil adamlar veya akil insanlar ifadesi ne derece doğru kullanılmaktadır. Şayet “akil” kelimesi akıl anlamında kullanılıyorsa bu hatadır. Çünkü “akil” kelimesinin anlamı akıl değildir. Nitekim “akil” kelimesi, “kef”le yazılır ve anlamı “yiyen”, “yiyici”dir. Akıl ise “kaf”la yazılır. Meselenin anlaşılması için, Ferit Develioğlu’nun Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik lügatinde akil ile kurulmuş birkaç örneği buraya almak uygun olacaktır: âkil-ül-beşer : insan eti yiyen; âkil-ül-cerrâd : çekirge ile beslenen; âkil-ül-küll : her şeyi yiyen; âkil-ül-lahm : et yiyen v.s. Bu durumda âkil insan demek; insan yemek gibi bir anlam ifade etmektedir. Bu örnekleri diğer Osmanlıca –Türkçe sözlükte de bulmak mümkündür.
Âkil kelimesinin bu şekilde hatalı kullanılması, bir hatadan mı yoksa bilinçli olarak mı kullanıldığı konusunda şüphelerim var. Çünkü AKP Genel Başkan Yardımcısı Hüseyin Çelik, edebiyat sahasında bir öğretim üyesidir. Kendisinin 04.04.2013 tarihinde Akil İnsanlar Heyeti’ne yönelik yapılan eleştirilere cevap verirken Osmanlıca konusunda epey bir bilgi sahibi olduğu konusunda da iddiada bulunur. O, bu iddiasını şu şekilde beyan etmiştir: “Heyetin Damat Ferit Paşa zamanındaki Heyet-i Nasiha’nın bir benzeri olduğunun söylendiğini aktaran Çelik; Bunu da iddia etmek, densizliğin ta kendisidir. Hele bazı köşe yazarları cehaletini o kadar izhar ediyor ki buna Heyet-i Nasiha’ya benzetmek için Osmanlıca terkip yapıyor, ‘heyet-i akil’ diyor. Osmanlıca’daki bütün tamlamalar müennestir, bu adamlar onun da ne olduğunu bilmez, müennes müzekker nedir? İlle de böyle yapacaksanız o heyet-i akil olmaz heyet-i akile olur. Neyin nasıl yazılacağını bilmezken, bol keseden ahkam keserek millete vereceğiniz aklı kendinize saklayın.”
Bu durumda Sayın Çelik; âkil kelimesinin ya anlamını bilmiyor ya da “akil” kelimesini asıl anlamı olan “yiyici”, “yiyen” anlamında kullanıyor.
Bence de anlam oturmuştur. 63 yiyici adam, cuk diye oturuyor.
[1] Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi