DOLAR 32,3139 % 0.19
EURO 35,0759 % -0.17
STERLIN 40,8778 % -0.36
FRANG 35,6748 % -0.11
ALTIN 2.277,70 % 0,01
BITCOIN 2.290.409 1.291

Karayusuf’tan Şah İsmail’e

Yayınlanma Tarihi :
Karayusuf’tan Şah İsmail’e

Osmanlılı yıllar, hatta Cumhuriyet’teki kısmî sızıntılara göre de, bu ülkede yaşayan resmi tarihçilerden aydınlara kadar, Osmanlı’nın devasa gövdesinin gölgesinde kalan Türk tarih ve kültür unsurları, görmemezlikten gelindiği için, maalesef yeni nesillere hakkıyla aktarılamamıştır. Bu hususta Doğu Anadolu Türkmen Beylikleri ve onların göçtüğü yeni topraklarda oluşturdukları Safeviler tarihi önümüzde canlı olarak durmaktadır. Akkoyunlu ve Karakoyunlu Türkmenleri olarak adlandırılan söz konusu beylikler ile Anadolu Selçukluların dağılması ile teşekkül eden Anadolu Türkmen Beyliklerini kesinlikle karıştırmamak lâzımdır. Bunlar tamamen iç-içe giren ve akraba olan iki Türkmen kavmidir. Doğu Anadolu’yu yurt tutmaları, Celâleddin Mengüberdi’nin macerası ve Türk Moğolları’nın istilâları ile ilgilidir. Dolayısıyla, diğer Anadolu Türkmenleri gibi Anadolu’ya hicretleri, terk etmeleri ve arkalarında karmaşık bir sosyal Türkmen yapısı bırakmaları sebebiyle fevkalâde önemlidirler. Çünkü bunların Beğlik oldukları bölgelerde hâlâ engin ve derin bir Türk kültür yapısı ile sosyal gelenekler bırakmışlardır.
Karakoyunluların “Şiî” olmalarına karşılık, Akkoyunlular Sünnî’dir. Üstelik Osmanlılar gibi “Hanefi” mezhebine mensupturlar. Karakoyunluların  hemen hemen bütün kaynaklarda “Şiî”, Köprülüzade’ye göre “Müfrit” olarak ifade edilmelerine karşılık; Baba İlyas’tan beri, Sünni Devlet yapısına karşı olup da, henüz “Alevî” adını almamış; ”Heteredoksi” Türkmenlerin “İsnai-Aşeriye”, yani “Şiî” esintili görüşü taşıyan topluluklar bunlardan katiyetle etkilenmemişlerdir. Çok ilgi çekicidir ki, Karakoyunlu Türkmenleri, inanç olarak hiçbir şekilde bu kitlelerle iletişime geçmedikleri gibi, aksine Sünnî, ”Ortadoksi” Osmanlı devlet ve toplum yapısına daha yakın durmuşlardır.

İşte bu sebeple Emir Timur, Anadolu kapılarına dayandığı zaman Akkoyunlu Devleti’nin kurucusu olan Uzun Hasan’ın atası Sünnî Karayülük Osman ve Heteredoks Karamanlılar ile birlikte Çağatay Ordusu’nun yanında yer alırken, Şiî Karakoyunlu kurucusu Karamehmed’in oğlu Karayusuf  Osmanlı’yı desteklemiştir. Tabii olarak Osmanlı-Safevi gibi iki Türk kütlesi arasında diğer tali iki Türk kütlesinin karşı karşıya gelmesinin mutlaka başka ve zamana uygun makul sebepleri vardır. Bunlar hepimizin malumudur; değişik şeyler ifade etmek istediğimiz için bu sebepleri konu etmeyeceğiz.

Akkoyunlular Başkent Diyarbakır olmak üzere, Harput’tan doğuya  doğru  kayarak buradan İran Azerbaycan’ına çıkış yapacak bir coğrafyada vücut bulmuştu. Karakoyunlular ise Başkent Erciş olmak üzere, Muş’tan itibaren Aladağ üzerinden yine Azerbaycan’a çıkıyorlardı. Sanıyorum şimdiki Nahcivan her iki Türkmen topluluğunun da eski vatanlarına çıkış kapısı görevini yapıyordu. Çünkü Türkistan’dan çıktıktan sonra ilk vatanları bu topraklar olmuştu. Her iki Türkmen aşiretini de, Fırat ve Dicle’nin bereketli suları beslemekteydi.

Silsilenamelerinde Akkoyunlular, Oğuzların Bayındır boyundan gösterildikleri için onların kurduğu devlete “Bayındıriyye” de denmektedir. Karakoyunlular da, yine Oğuzların “Baraniler” boyuna mensuptular. Yakın akrabalıkları, her iki boy beyinin adlarının başındaki “Kara” unvanından da anlaşılmaktadır. Karayülük Osman, en büyük şöhretini çok vasıflı bir devlet adamı ve Osmanlı taraftarı Sivas-Kayseri hâkimi Kadı Burhaneddin’i öldürmekle kazandı. Zaten onu Emir Timur’a sığındıran sebeplerden biri de, Osmanlı’dan korunmaktı. Doğu Anadolu’da akraba bu iki Türk kavmi, ölesiye bir birbirine düşmandı. Bu düşmanlığı, hâkimiyet mücadelesinin dışında başka bir yakıştırma ile izah etmek kesinlikle mümkün değildir. Hele hele inançlara bağlamak katiyetle yanlıştır. Safeviler için de aynı iddiada bulunabiliriz.

Emir Timur’a karşı olmak Karayusuf ve Karakoyunlular’a çok şey kaybettirdiği halde, Karayülük Osman ve Akkoyunlulara da o kadar şey kazandırmıştır. Çünkü Timur’un Suriye ve Anadolu fetihlerinde yanında bulunan Osman’a bu hizmetlerinden ötürü Diyarbakır ve Amid onun tarafından bağışlanmıştı. Fakat, Timur’dan sonra ortaya çıkan Akkoyunlular, Karakoyunlular Hükümdarı Karayusuf ile Memluk sıkıştırmasından ötürü bu yönlerde genişleyemedi.

Karakoyunlu Karayusuf, tam bir Emir Timur düşmanı olarak ömrünü onlarla savaşmakla geçirdi. Bu uğraşında İlhanlı bakiyesi Ahmed Celâyir ile birlikte hareket etti ve kuvvetli Çağatay Ordusu’na zor günler yaşatmasına rağmen birçok seferinde elindeki küçük kuvvetlerle yenilip kaçmak zorunda kaldı. Emir Timur Anadolu’yu terk edip Karabağ’da çocuklarına en büyük tehlikenin “Türkmenler” olduğunu vasiyet ettiği günlerde, onlar Mumlukluların Halep cezaevinde bulunuyorlardı. Esasen bu hapislik hayatı tamamen Emir Timur’un emri ile oluyordu. Fakat zamanın Memlûk Hükümdarı Karayusuf’tan pek korktuğundan onlara eziyet yerine hürmet etmiş ve kısa süre sonra serbest bırakmıştır.

Emir Timur, Anadolu ve Suriye’nin fethinden sonra, buraları İran’da bulunan çocuklarına emanet etmiş kendisi de, 1405 yılında ölümü ile sonuçlanan muhayyel Çin Seferi başlangıcında,  bugünkü Taşkent’in doğusunda ve tam Moğolistan’a çıkış kapısında bulunan Otrar’da ruhunu teslim etmişti. Halep’ten kurtulan ve ele avuca sığmaz bir cihangir olan Karayusuf, işte bu dönemde de Emir Timur’un çocukları ile kapışmaktan geri durmadı. 1407 ve 1408 yıllarında iki muhteşem savaşta yenilgi yüzü görmeyen torun Ebubekir Mirza komutasındaki Çağatay ordusunu şiddetli bir mağlubiyete uğrattığı gibi, Azerbaycan Valisi olan Timuroğlu Miranşah’ı savaş meydanında öldürdü. Karayusuf artık Tebriz başkent olmak üzere Azerbaycan Hükümdarı olmuştu. Çok geçmeden kader arkadaşı ve oğlunun manevi babası Tacik Bağdat hâkimi Ahmed Celâyir’in de, muhtelif kancıklıklarına dayanamayarak onu da, don-gömlek saklandığı inden çıkararak bertaraf etmiştir. Tabii olarak bu dönemde artık Akkoyunlulardan bahsetmek mümkün değildir ve bu akraba kavim, ancak 50 yıl sonra Uzun Hasan ile kendine gelebilecekti. Emir Timur’dan sonra yerine geçen Şahruh ile 1420’de son hesaplaşma, artık Karayusuf için tam bir jübile mahiyetinde idi; fakat daha karşılaşmadan eceli ile öldü; kabri Van Erciş’tedir.
Karayusuf’un çocukları da, en az kendisi kadar gözü pek yiğitlerdi. Yerine geçen oğul İskender, bütün direnmelere rağmen Şahruh’a yenildi. Bu dönemde kardeşler arası kavgadan ötürü, Çağatay Ordusu bayağı muvaffakiyetler elde etti. Fakat bazı yönleri ile babasını aşan Karayusufoğlu Cihanşah vaziyeti tekrar toparlayarak, Doğu Anadolu’da büyük karşılaşma arifesinde, 200.000 kişilik  dev Çağatay Ordusunun Emiri sıfatıyla Şahruh’u, aynı milleti birbirine kırdırmamak için teke-tek mücadeleye davet etti. Belki böyle bir karşılaşma vukuu bulsaydı Şahruh’u yenecekti; lâkin, Çağatay ordusuna ezilmek zorunda kaldı. Fakat Cihanşah’ın başını, Uzun Hasan’ın hükümdar olması ile iyice toparlayan Akkoyunlular ile olan mücadeleler yedi ve böyle bir savaşta 1467’de Hasan, Karakoyunlu Hükümdarını öldürerek kafasını aldı.

Karakoyunlu tehlikesi ortadan kalkınca Akkoyunlular, Tebriz’e de hâkim olarak, bölgenin Osmanlılardan sonra en güçlü İran devleti oldular. Uzun Hasan, Trabzon Rum İmparatoru David’in kardeşi ve bilahare İmparator olan IV.Yuannis’in kızı Teodara ile de evlenerek  Osmanlılara karşı bir himaye  oluşturmuştu.

Bu arada asılları Gilan’lı olan Safiyüddin ailesinden Şeyh Cüneyd, kovulduğu Anadolu ve Suriye’yi dolaştıktan sonra canını Hasan’ın yanına atmıştı. Uzun Hasan “Şii” görüşlerinden ötürü Cüneyd’den  Karakoyunlular’a karşı faydalanmak istemiş ve kız kardeşi Hatice Begüm’ü de ona nikâhlamıştı. Menşe itibariyle Sûfi bir aileden gelen Şeyh Cüneyd de, bu yönleri ile zapt edilir bir adam değildi. Dedesi Şeyh Ali’nin, Emir Timur’un ziyaret ederek çok değer verdiği bir şahsiyet olması dolayısıyla pek şöhreti de bulunuyordu. O da bir şeylerin peşindeydi.
Gerçi oğul Haydar, Uzun Hasan’ın Prenses Teodora’dan olma kızı Mariya ile evlenmişti ama Hasan’ın ölünden sonra Hükümdar olan Haydar’ın kayın biraderi Yakup Sultan’la Safevi-Haydariler’in aralarının iyice açılması bu niyetleri açığa vurmuştu. İşte Haydar ve Maria’dan olma Şah İsmail de daha 20 yaşını bulmadan Sünni Akkoyunlu mirasına böyle oturacak ve  “12 İmam Şiası”nı devletin resmi dini olarak ilân etmek suretiyle Safeviler Devleti’ni yaratacaktı.

Şu tarihimizin inceliklerine ve bize verdiği derslere gerçekten şaşmamak mümkün değildir. Aşık Veysel’in dediği gibi tarihimiz, “Uzun ince bir yol”.. Ders alıp dersimizi de iyi çalışalım.

Sağlıcakla kalın.

YORUM YAP

Bağdar Caddesi Escorthamile pornobodrum escortbahis sitelerigaziantep escortgaziantep escortmaltepe escortbostancı escortanadolu yakası escortizmir escortdeneme bonusu veren sitelerhttps://www.tedxpenn.com/escort ankaraankara escorthttps://greenhousecraftfood.com/ataşehir escortbetperBetofficeMebbismatbetholiganbettrendyol indirim kodutipobetPusulabetCasibomstarzbet giriştipobetbetturkey twitterbetturkey girişvevobahisgobahisbetsatligobetistanbul escortslot siteleri https://en-iyi-10-slot-siteleri.comsekabetstarzbet adamsah.netbahis sitelerimarsbahiswinxbetbahis sitelericasino siteleriselçuksportsdeneme bonusuistanbul escortcasibomstarzbetpiabetstarzbet girişstarzbet girişbahsegelbahsegelklasbahisankara kombi servisiklasbahisbetebetbelugabahistipobetmariobetbetistmersin günlük kiralık evmarkajbetparibahisbetineceltabetmatadorbetgrandpashabetcasibomgobahisparmabetbettiltbetnisbetsatbetorspinligobetbetkanyonbetturkeyonwinsahabetrokubetmarsbahisextrabetikimisliwinxbetbahisalgorabetelexbetfunbahisartemisbetbetmatiksupertotobetoleybetbetlikekralbetperabetimajbetlimanbetsavoybetintobetdiscountcasinomostbetbetroadpiabetmeritkingholiganbetjasminbetasyabahisredwinbetkolikdiscountcasino7slotsmilanobetelitbahisorisbetxslotaresbetfavoribahispadisahbetnakitbahispolobetsekabetmatbetpalacebetmrbahistulipbetnorabahismilosbetrexbetjetbahisjojobetonbahissuperbetinbetexperbetperbahigopokerbetalordbahisvdcasinocasinovalebetonredpinupbahis1000baymaviakcebetnoktabetneyinebetturkeymariobetfavorisen1xbetBelge istemeyen bahis siteleribahiscomtipobetakcebet
escort Bağcılar escort Bahçelievler escort Bakırköy escort Bayrampaşa escort Beylikdüzü escort Güngören escort İstiklal escort Kadıköy escort Sultanbeyli escort Üsküdar escort Avsallar escort Mahmutlar escort Oba escort Mecidiyeköy escort Ölüdeniz escort Güllük escort Kültür escort Ataşehir escort Avcılar escort Başakşehir escort Esenler escort Esenyurt escort Fatih escort Gaziosmanpaşa escort Kartal escort Küçükçekmece escort Maltepe escort Pendik escort Sultangazi escort Ümraniye escort Adapazarı escort Yalıkavak escort güvenilir casino siteleri Yalova escort Muğla escort Aydın escort Çanakkale escort Balıkesir escort Tekirdağ escort Manisa escort Trabzon escort Kahramanmaraşescort Kütahya escort Osmaniye escort Sivas escort Tokat escort Çorum escort Yozgat escort Isparta escort Elazığ escort Ordu escort Edirne escort Erzincan escort Zonguldak escort Rize escort Uşak escort Kırşehir escort Erzurum escort Giresun escort Amasya escort Sinop escort Niğde escort Bolu escort Karaman escort Kırıkkale escort Bayburt escort Ardahan escort Gümüşhane escort Artvin escort Çankırı escort Bartın escort Sinop escort Bilecik escort Karabük escort Burdur escort Nevşehir escort Kıbrıs escort Kırklareli escort Kastamonu escort Düzce escort Aksaray escort Adıyaman escort Afyon escort Arnavutköy escort Bebek escort Beşiktaş escort Beykoz escort Beyoğlu escort Büyükçekmece escort Çatalca escort Çekmeköy escort Eyüpsultan escort Kağıthane escort Sancaktepe escort Sarıyer escort Şile escort Silivri escort Şişli escort Taksim escort Zeytinburnu escort Aliağa escort Balçova escort Bayındır escort Bayraklı escort Bergama escort Beydağ escort Bornova escort Buca escort Çeşme escort Çiğli escort Karşıyaka escort Fehiye escort Marmaris escort Gaziemir escort Dikili escort Menderes escort Menemen escort Torbalı escort Atakum escort Çerkezköy escort Yenişehir escort Bodrum escort Toroslar escort Tarsus escort Silifke escort Mezitli escort Erdemli escort Anamur escort Akdeniz escort Melikgazi escort Elbistan escort Lüleburgaz escort İzmit escort İlkadım escort Çorlu escort Battalgazi escort Yeşilyurt escort Milas escort Ceyhan escort Çukurova escort Kozan escort Sarıçam escort Seyhan escort Emirdağ escort Sandıklı escort Merzifon escort Suluova escort Taşova escort Altındağ escort Batıkent escort Çankaya escort Çubuk escort Etimesgut escort Haymana escort Kahramankazan escort Keçiören escort Kızılcahamam escort Mamak escort Polatlı escort Pursaklar escort Sincan escort Ulus escort Yenimahalle escort Aksu escort Alanya escort Belek escort Demre escort Döşemealtı escort Elmalı escort Finike escort Gazipaşa escort Kaş escort Kemer escort Kepez escort Konyaaltı escort Korkuteli escort Kumluca escort Lara escort Manavgat escort Muratpaşa escort Serik escort Side escort Didim escort Efeler escort Nazilli escort Söke escort Altıeylül escort Ayvalık escort Bandırma escort Bigadiç escort Burhaniye escort Dursunbey escort Edremit escort Erdek escort Gömeç escort Gönen escort Havran escort İvrindi escort Karesi escort Kepsut escort Susurluk escort Büyükorhan escort Gemlik escort Görükle escort Gürsu escort Harmancık escort İnegöl escort İznik escort Karacabeyescort Kestel escort Mudanya escort Mustafakemalpaşa escort Nilüfer escort Orhangazi escort Osmangazi escort Yıldırım escort Biga escort Çan escort Gelibolu escort Karahayıt escort Merkezefendi escort Pamukkale escort Keşan escort Aziziye escort Palandöken escort Yakutiye escort Odunpazarı escort Tepebaşı escort Araban escort İslahiye escort Karkamış escort Nizip escort Nurdağı escort Oğuzeli escort Şahinbeyescort Şehitkamil escort Yavuzeli escort Bulancak escort Espiye escort Görele escort Altınözü escort Arsuz escort Antakya escort Defne escort Dörtyol escort Erzin escort Hassa escort İskenderun escort Kırıkhan escort Kumlu escort Payas escort Reyhanlı escort Samandağ escort Eğirdir escort Yalvaç escort Foça escort Karabağlar escort Kemalpaşa escort Kiraz escort Kınık escort Konak escort Narlıdere escort Ödemiş escort Tire escort Urla escort Safranbolu escort Akhisar escort Alaşehir escort Kırkağaç escort Salihli escort Sarıgöl escort Şehzadeler escort Soma escort Turgutlu escort Yunusemre escort Akkışla escort Bünyan escort Develi escort Kocasinan escort Talas escort Yahyalı escort Gazimusağa escort Girne escort İskele escort Lefke escort Lefkoşa escort Başiskele escort Çayırova escort Darıca escort Afşin escort Dulkadiroğlu escort Göksun escort Onikişubat escort Türkoğlu escort Kızıltepe escort Mut escort Dalaman escort Gümbet escort Datça escort Kavaklıdere escort Köyceğiz escort Menteşe escort Turgutreis escort Ula escort Yatağan escort Fatsa escort Altınordu escort Ünye escort Düziçi escort Kadirli escort Ardeşen escort Akyazı escort Arifiye escort Erenler escort Geyve escort Hendek escort Karasu escort Kaynarca escort Sapanca escort Derince escort Dilovası escort Gebze escort Gölcük escort Kandıra escort Karamürsel escort Kartepe escort Körfez escort Akşehir escort Beyşehir escort Bosna escort Ereğli escort Karapınar escort Meram escort Selçuklu escort Gediz escort Simav escort Tavşanlı escort Doğanşehir escort Bafra escort Çarşamba escort Boyabat escort Kapaklı escort Süleymanpaşa escort Erbaa escort Niksar escort Turhal escort Akçaabat escort Of escort Ortahisar escort Yomra escort Armutlu escort Çiftlikköy escort Çınarcık escort Akdağmadeni escort Boğazlıyan escort Sarıyaka escort Sorgun escort Alaplı escort Çaycuma escort Devrek escort Ereğli escort Kilimli escort Kozlu escort