1963 İhtilali Ve Baas Devri:
Irak’ta, Musul Arap ve Kerkük Türkmen katliamı, Türkiye’de Hükümet seviyesinde gözle görülür bir devlet çalışması olmamasına rağmen milliyetçi aydınlar ve milliyetçi basın konuya oldukça ilgi gösterdi ve ülkenin her yanında Kasım vahşetini protesto eden nümayişler düzenlendi. Milliyetçi dergiler özel “Türkmen” sayıları neşrettiler. İslâm ülkeleri, Irak’ın süratle komünizme kaymasına tepki göstererek Nasır gibi Arap Milliyetçisi liderler, katliama sesiz kalmadılar ve beyanları ile halka arka çıktılar. İşte bu kadar moral bile Irak Türkmen-Arap kardeşliğini bütünleştirmeye yetti ve her iki halktan da birçok fedai intikam saldırılarına başladı.
Komünistlere ve Kasım iktidarına karşı faili meçhul kalan cinayetler bir anda Irak’ın bütün bölgelerine yayıldı. Bu intikam duyguları karşısında Molla Mustafa Barzani, Bağdat’ı terk ederek hempaları ile birlikte tekrar dağlara döndüler. Aklı selim Kürt halk ise hiçbir şekilde gerektiğinde kendilerine de zulmeden ve mallarını gasp eden Barzani ve taraftarlarına yüz vermedi. Kasım, Barzani’yi de kaybedince güçsüz düştü ve sadece komünistlerle baş başa kaldı.
Nihayet, daha evvel de sözünü ettiğimiz Türkmen ve Türkiye dostu Abdüsselam Arif güçleri, 8 Şubat 1963 günü başarılı bir ihtilal ile idareyi ele aldı ve devlet başkanı oldu. Yeni idarede Nasır ve Baas taraftarı Arap milliyetçileri de bulunuyordu. Fakat tecrübeli ve akıllı bir devlet adamı olan Arif, Arap ve Türkmen unsurlara tamamen hâkim olarak diğer güçleri şimdilik de olsa devre dışı bırakmayı başardı ve ilk etapta çok başarılı bir çalışma yaparak “Meclis-i Vatani” üyeleri ile Barzani taraftarlarından katliamlarda başı çekenlerini tevkif ve idam ettirdi. Yeni idare tam anlamı ile komünist düşmanı ve Türkiye taraftarı idi.
Kerkük katliamında başrolü oynayan ve yakalanarak muhakeme edilmiş bulunan Maruf Berezenci, Hüseyin Berezenci, Cebbar Piruzhan, Fatih Molla Davud, M. Hasan Aziz, Necmettin Nadir, Abdurrahman Muhammed, Fettah Salih, ihsan Hüseyin, Mahmut Ali Beste, Halil ibrahim, Talip Ömer, Muhtar Belhaş, Âdil Hüseyin, Hurşit Mahmud, Ab- dülmecit Hasan, Nuri Molla Abdullah, Abdülhafız Şerif, Naim Anber, Tevfik Mustafa, Kerim Halef, Kerim Ramazan, Mahmut Mecid, Rahim Said, Mehdi Merdan, Nuri Seyid Veli, Ahmet Muhammed Emin ve Hüseyin Hurşit adlı sorumlular, 23 Haziran 1963 günü sabah erken saatlerde halkın huzurunda idam edildiler.
Irak’ta belirli bir sükunet ve devlet hakimiyeti sağlanmıştı. Bu sefer de Abdüsselam Arif ve Baasçılar arasında yer yer çatışmalar başladı. Fakat alınan tedbirler sonucu çoğu ülkeyi terk ettiler. Bu arada idareden memnun kalmayan Barzani de birkaç sefer isyan ettiyse de başarılı olamadı. 13 Nisan 1966 günü Abdüsselam Arif bir helikopter kazasında öldü ve yerine kardeşi Abdurrahman Arif getirildi. 17 Temmuz 1968’de Baas İhtilali vukuu buldu ise de Ahmed Hasen el-Bekr yönetime hakim oldu ve Arif Londra’ya sürgüne gönderildi. Saddam, Hüseyin el-Bekr’in yardımcısı olarak 1979’a kadar görev yaparak bu tarihte Baas Partisi’nde bir iç darbe ile devlet başkanı oldu.
Baas iktidarının daha ilk yıllarında, Bekr Kürtlerle anlaştı. İran’dan Irak’a gelen Barzani gayet şımarık pozlarda yeniden Kerkük diye sayıklamaya başladı. Bu konuda Türkmenlerle anlaşma yoluna gitmek istedi ise de Türkmenler kendisine itimat etmediklerinden geri çevirdiler. Bu sebeple Irak, devlet olarak Bekr zamanında Türkmenlere en azından kültürel haklar tanıdı. Fakat Saddam devrinde bu rehavet devam etmedi ve Türkmenler üzerinde yakın zamanda bildiğimiz baskılar devam etti. İran-Irak Savaşı’nda Kürtler Saddam’ı arkadan vurduğu halde Türkmenler en ön saflarda savaşa sürüldüler. Ne yazık ki bugüne gelinen ortamda hep hainler mükâfatlandırıldı.
(Yarın Bugünkü Türkmen Coğrafyası)
