DOLAR 32,3394 % 0.17
EURO 35,2010 % 0.02
STERLIN 41,1427 % -0.01
FRANG 36,4141 % 0.12
ALTIN 2.244,77 % 0,06
BITCOIN 2.185.347 -3.609

Marie Broxup ve Basmacılar

Yayınlanma Tarihi :
Marie Broxup ve Basmacılar

Ali BADEMCİ

 

 

Marie BroxupAlman asıllı ünlü bilgin Alexandre Bennigsen‘in (1913–1988) kızı. Marie, “Central Asian Survey” dergisinin Cilt II, Sayı 1, Temmuz 1983, s. 57-81’de  “Basmacılar” başlıklı bir yazı yayımlamış ve mezkur yazı  Akdes Nimet Kurat’ın oğlu Prof. Dr. Yuluğ Tekin Kurat tarafından  İngilizce aslından Türkçe’ye çevrilmiş ve ODTÜ Asya Afrika Gurubu’nın 4 numaralı yayını olarak 1984’de yayımlanmıştır. Tahmin ediyoruz Marie Broxup da hakkın rahmetine kavuşmuştur. Yazı genel olarak müspet; fakat tercüme ve yazardan kaynaklan bazı hatalar özellikle dikkat çekmekte ve bu yazıyı yeniden ele alma mecburiyetini ortaya koymaktadır. 
 
Marie Broxup, bu yazıda bizim ilk çalışmaları da kullanmış ve rahmetli Baymirza, vasıtasıyla  “Basmacılar ile en son temas eden kişi” olarak o yıllarda cezaevinde bulunduğumuz için  bizimle irtibat kurmak mümkün olmamıştır. Sonraki yıllarda temin ettiğim bu çalışmayı bulduğum halde Marie Broxup’un Bennigsen kızı olduğunu bilmediğimiz için çok ehemmiyet vermemiştik. Ancak “Enver Paşaçalışması dolayısıyla Murat Bardakçı’dan aldığımız yeni haber bizi bu yazı üzerinde çalışmaya sevketmiştir.
 
 Anlaşıldığına göre Broxup Basmacılar II’yi  görmemiştir. Yazısının 2 ve 3. sayfasında Şubat 1918’de vukuu bulan Kokan Katliamı, “Hocend katliamı” olarak gösterilmiştir ki sanıyorum bu husus yanlış tercümeden kaynaklanmaktadır. Fakat dünyada bugüne kadar görülmemiş bir tespit ile Basmacılığın Çarlık devrine kadar indiği çok yerinde ve bizim görüşlerimizle örtüşen tamamen literatürel bir değerlendirmedir. Aynı sayfada kuvvetle muhtemel böyle bir tercüme hatası daha vardır ki, Şarki Buharalı asil bir Karluk din adamı olan İşan Şultan, ”İsen Hoca” diye bir Kazak adiyle karıştırılmakta ve bu zat da kendisi Mangıt Özbeği olan İbrahim Lakay Bey’in adamı olarak takdim edilmektedir. Hâlbuki onun adındaki “Sultan” lakabı bile Karlukluk ve Karahanlılar ile ilgilidir ve asalet ifâde ettiği için katiyetle herkes tarafından kullanılamaz. İşan Sultan o derece Lakay düşmanıdır ki Enver Paşa’yı mendebur İbrahim’in elinden kurtarmıştır. Enver Paşa’nın şehadetinden sonra ne hikmetse serseri Hacı Sami onu idam etmiştir. Doğu Buhara Basmacıları İslâmi inançlara karşı lakayt olarak değerlendirmektedir. Bu görüş de yanlıştır çünkü bu bölgenin büyük Basmacısı İbrahim Bey Lakay hem “Kadimî” hem de bağnaz derecede İslâmcıdır. Ayrıca Hacı Sami Bey’i anlatırken onun Batı Buhara’da hakim olduğu yazılmaktadır ki bu tamamen yanlıştır, çünkü bu bölgenin Basmacı komutanı Abdülkahhar adlı birisidir ve Ferganalılar gibi milliyetçi Basmacıdır.
 
Marie Broxup’un mükemmel makalesinde şüphesiz Bolşevikler’e verip-veriştiriyor ama tıpkı Joseph Gestagnegibi hiçbir Basmacı ile tanışmadan yazılmış ve büyük ölçüde siyasi yalanların etkisi altında kalınmıştır. Üstelik Taşkend’de öğretmen olan Gestagne Fergana’ya gitmek zahmetine katılmamıştır; fakat onun “Basmacılar” kitabı (Paris 1925) zamanın pek önemli kitabıdır. Batı ve günümüzde ABD, Basmacı Hareketi’ni dini motiflerle izah etme gibi tamamen siyasi hareketlerden vazgeçmelidir. Marie makalesinin ortalarına doğru Basmacılık’ınNakşibendi gibi dini değerler üzerine oturduğunu ısrarla vurgulamaktadır. Bu özelliğin Dükçü İşan’dan kaynaklandığını iddia ediyorsa da temel olarak gösterdiği 1916 İsyanları’nda zerre kadar dini slogan yoktur ve hareket Baymirza’ın ifâ de ettiği gibi tamamen sosyal-iktisadi-siyasi problemlerden kaynaklanmış milliyetçi bir halk hareketidir. Bugün İşan hadisesinde bile dini motif tartışılmaktadır. Yeseviliğe bir diyeceğimiz yoktur; çünkü Fergana insanı gerçekten Türk Müslümanı’dır ve hiçbir surette gerici olanı  az.
 
Fergana Basmacıları’na gelince bunların birçoğunun hâtıratı elimizdedir; çoğunun okuma yazması dâhi yoktur.  Ergeş’ten itibaren bunları hem Nakşibendi mülâhaza edip hem de  “eşkıya -gaspçı-ırz düşmanı göstermek tam bir çelişki ve bölgenin yapısını bilmemekten kaynaklanmaktadır. Basmacı liderleri Kör Şirmad-Nurmed gibi büyük Basmacılar’la on yıl beraber oldum. Bunlar kültür olarak elbette dindardı; lâkin sofulukları yoktu ve sadece tarih büyüğü olarak Emir Timur’a çok saygı gösteriyorlar ve evvelden beri “Türkistan Türkistanlılarındır”  diyorlardı. Bunun karşılığı tam istiklâldir ve Sovyetlerle anlaşan Basmacılar şöyle veya böyle bunlar tarafından öldürülmüştür. Aydınların hevesli olduğu “Muhtariyet” isteklerine bunlar tamamen karşıydı ve ilân ettikleri oluşuma “Müstakil Türkistan Devleti”  demişlerdir. İşte Basmacılık da budur.

Sağlıcakla kalın.

YORUM YAP

Bağdar Caddesi Escorthamile pornobodrum escortbahis sitelerigaziantep escortgaziantep escortmaltepe escortbostancı escortanadolu yakası escortizmir escortdeneme bonusu veren sitelerhttps://www.tedxpenn.com/escort ankaraankara escorthttps://greenhousecraftfood.com/ataşehir escortbetperBetofficeOnwinMebbisjojobetmatbetholiganbetbetkomtrendyol indirim kodusahabetbim aktüelkayseri evden eve nakliyatdeneme bonusu veren sitelertipobetPusulabetCasibomstarzbet girişbets10kredi hesaplamaa101 aktüeltipobetbetturkey girişbetturkey girişcasibomcasibomvevobahismarkajbetbetineceltabetgrandpashabetcasibomgobahisbettiltbetsatbetorspinligobetistanbul escortslot siteleri https://en-iyi-10-slot-siteleri.comdinamobetstarzbet adamsah.netbahis siteleribetvolesetrabetbetpasrestbetklasbahisbetebetbelugabahistarafbetbahiscomgüzel hostingtipobetbetkommarkajbetparibahisbetinematadorbetgobahisbettiltbetsatbetorspinromabetligobetbetkanyononwinsahabetbaywinrokubetmarsbahisextrabetikimislicratosslotwinxbetbahisalgorabetelexbettümbetfunbahisartemisbetbetparkbetmatiksüpertotobetoleybetbetlikekralbetperabetimajbetlimanbetsavoybettingbahsegelmostbetpiabetmeritkingholiganbetjasminbethilbetvenüsbetasyabahisredwinbetkolikdinamobetkordonbet7slotsmilanobetelitbahisorisbetxslotpusulabetaresbetfavoribahispadişahbetnakitbahispolobetdumanbetsekabetmaltcasinopalacebetmrbahistulipbetnorabahismilosbetonbahissüperbetinbetexpervenüsbetpokerbetalordbahisvdcasinocasinovalebetonredpinupbahis1000baymaviakcebetnoktabetneyinefavorisen1xbettrabzonspor fenerbahçe maçını canlı izletrabzonspor fenerbahçe maçını canlı izlebahis sitelerimelbetbetnanokazandrapokerklascasino siteleriselçuksportsselçuk sportstruvabetdeneme bonusu
escort Bağcılar escort Bahçelievler escort Bakırköy escort Bayrampaşa escort Beylikdüzü escort Güngören escort İstiklal escort Kadıköy escort Sultanbeyli escort Üsküdar escort Avsallar escort Mahmutlar escort Oba escort Mecidiyeköy escort Ölüdeniz escort Güllük escort Kültür escort Ataşehir escort Avcılar escort Başakşehir escort Esenler escort Esenyurt escort Fatih escort Gaziosmanpaşa escort Kartal escort Küçükçekmece escort Maltepe escort Pendik escort Sultangazi escort Ümraniye escort Adapazarı escort Yalıkavak escort güvenilir casino siteleri Yalova escort Muğla escort Aydın escort Çanakkale escort Balıkesir escort Tekirdağ escort Manisa escort Trabzon escort Kahramanmaraşescort Kütahya escort Osmaniye escort Sivas escort Tokat escort Çorum escort Yozgat escort Isparta escort Elazığ escort Ordu escort Edirne escort Erzincan escort Zonguldak escort Rize escort Uşak escort Kırşehir escort Erzurum escort Giresun escort Amasya escort Sinop escort Niğde escort Bolu escort Karaman escort Kırıkkale escort Bayburt escort Ardahan escort Gümüşhane escort Artvin escort Çankırı escort Bartın escort Sinop escort Bilecik escort Karabük escort Burdur escort Nevşehir escort Kıbrıs escort Kırklareli escort Kastamonu escort Düzce escort Aksaray escort Adıyaman escort Afyon escort Arnavutköy escort Bebek escort Beşiktaş escort Beykoz escort Beyoğlu escort Büyükçekmece escort Çatalca escort Çekmeköy escort Eyüpsultan escort Kağıthane escort Sancaktepe escort Sarıyer escort Şile escort Silivri escort Şişli escort Taksim escort Zeytinburnu escort Aliağa escort Balçova escort Bayındır escort Bayraklı escort Bergama escort Beydağ escort Bornova escort Buca escort Çeşme escort Çiğli escort Karşıyaka escort Fehiye escort Marmaris escort Gaziemir escort Dikili escort Menderes escort Menemen escort Torbalı escort Atakum escort Çerkezköy escort Yenişehir escort Bodrum escort Toroslar escort Tarsus escort Silifke escort Mezitli escort Erdemli escort Anamur escort Akdeniz escort Melikgazi escort Elbistan escort Lüleburgaz escort İzmit escort İlkadım escort Çorlu escort Battalgazi escort Yeşilyurt escort Milas escort Ceyhan escort Çukurova escort Kozan escort Sarıçam escort Seyhan escort Emirdağ escort Sandıklı escort Merzifon escort Suluova escort Taşova escort Altındağ escort Batıkent escort Çankaya escort Çubuk escort Etimesgut escort Haymana escort Kahramankazan escort Keçiören escort Kızılcahamam escort Mamak escort Polatlı escort Pursaklar escort Sincan escort Ulus escort Yenimahalle escort Aksu escort Alanya escort Belek escort Demre escort Döşemealtı escort Elmalı escort Finike escort Gazipaşa escort Kaş escort Kemer escort Kepez escort Konyaaltı escort Korkuteli escort Kumluca escort Lara escort Manavgat escort Muratpaşa escort Serik escort Side escort Didim escort Efeler escort Nazilli escort Söke escort Altıeylül escort Ayvalık escort Bandırma escort Bigadiç escort Burhaniye escort Dursunbey escort Edremit escort Erdek escort Gömeç escort Gönen escort Havran escort İvrindi escort Karesi escort Kepsut escort Susurluk escort Büyükorhan escort Gemlik escort Görükle escort Gürsu escort Harmancık escort İnegöl escort İznik escort Karacabeyescort Kestel escort Mudanya escort Mustafakemalpaşa escort Nilüfer escort Orhangazi escort Osmangazi escort Yıldırım escort Biga escort Çan escort Gelibolu escort Karahayıt escort Merkezefendi escort Pamukkale escort Keşan escort Aziziye escort Palandöken escort Yakutiye escort Odunpazarı escort Tepebaşı escort Araban escort İslahiye escort Karkamış escort Nizip escort Nurdağı escort Oğuzeli escort Şahinbeyescort Şehitkamil escort Yavuzeli escort Bulancak escort Espiye escort Görele escort Altınözü escort Arsuz escort Antakya escort Defne escort Dörtyol escort Erzin escort Hassa escort İskenderun escort Kırıkhan escort Kumlu escort Payas escort Reyhanlı escort Samandağ escort Eğirdir escort Yalvaç escort Foça escort Karabağlar escort Kemalpaşa escort Kiraz escort Kınık escort Konak escort Narlıdere escort Ödemiş escort Tire escort Urla escort Safranbolu escort Akhisar escort Alaşehir escort Kırkağaç escort Salihli escort Sarıgöl escort Şehzadeler escort Soma escort Turgutlu escort Yunusemre escort Akkışla escort Bünyan escort Develi escort Kocasinan escort Talas escort Yahyalı escort Gazimusağa escort Girne escort İskele escort Lefke escort Lefkoşa escort Başiskele escort Çayırova escort Darıca escort Afşin escort Dulkadiroğlu escort Göksun escort Onikişubat escort Türkoğlu escort Kızıltepe escort Mut escort Dalaman escort Gümbet escort Datça escort Kavaklıdere escort Köyceğiz escort Menteşe escort Turgutreis escort Ula escort Yatağan escort Fatsa escort Altınordu escort Ünye escort Düziçi escort Kadirli escort Ardeşen escort Akyazı escort Arifiye escort Erenler escort Geyve escort Hendek escort Karasu escort Kaynarca escort Sapanca escort Derince escort Dilovası escort Gebze escort Gölcük escort Kandıra escort Karamürsel escort Kartepe escort Körfez escort Akşehir escort Beyşehir escort Bosna escort Ereğli escort Karapınar escort Meram escort Selçuklu escort Gediz escort Simav escort Tavşanlı escort Doğanşehir escort Bafra escort Çarşamba escort Boyabat escort Kapaklı escort Süleymanpaşa escort Erbaa escort Niksar escort Turhal escort Akçaabat escort Of escort Ortahisar escort Yomra escort Armutlu escort Çiftlikköy escort Çınarcık escort Akdağmadeni escort Boğazlıyan escort Sarıyaka escort Sorgun escort Alaplı escort Çaycuma escort Devrek escort Ereğli escort Kilimli escort Kozlu escort