DOLAR 32,3973 % 0.21
EURO 35,1058 % -0.02
STERLIN 41,0700 % 0.38
FRANG 35,9230 % 0.22
ALTIN 2.326,32 % 0,25
BITCOIN 2.308.556 0.325

Lozan hezimet miydi?

Lozan’da tazminat meselesinde, adalar ve Musul-Kerkük sınırı konusunda tarihi hakikat şudur: Batılı ülkeler elbirliği içerisinde bugün olduğu gibi Yunanistan’ı siyasi, askeri ve ekonomik olarak kollamıştır, bunun sonucu olarak da tazminat alamamışızdır, Ege adalarını ve Batı Trakya’yı kurtaramamışızdır.

Yayınlanma Tarihi : Güncelleme Tarihi :
Lozan hezimet miydi?

Fahri Maden

 

Tarihin bu denli gündemimizi meşgul etmesi biz tarihçilerin arzu ettiği bir durumdur. Bir şartla ki meseleler doğru zemin ve şartlarda tartışılsın, bilgisi olan konuşsun ve tartışılan konu etrafıyla anlaşılsın. Yoksa tartışma gündemi bir süre meşgul edip geride kafa karışıklığından ve laf bolluğundan başka bir şey bırakmıyorsa zaman israfından başka bir şey olmaz. Tarih kadar ideolojilere hizmet eden bir başka ilim yoktur. Geçmişimizde yaşanan ve bugüne etki eden, varlığımızı ifade eden Sevr ve Lozan gibi yakın tarihte yaşanmış olayların doğru anlaşılması, gelecek nesillere çok yönlü olarak aktarılması elzemdir. Zira tarih maddi bir ilimdir ve bilimdir. Tarihi hadiseler üzerinde efsaneler ve mitolojiler üretilebilir. Ancak o kadardır ve öteye geçmez. Hakikat bir gün mutlaka ortaya çıkar. Tarihçi hakikatin peşinde ve izinde olan kişidir. Her taşı kaldırmak ve altına bakmak zorundadır.

Lozan Antlaşması, Birinci Dünya Savaşı ve akabinde Kurtuluş Mücadelesi sonunda galip devletler ile Osmanlı Devleti arasında imzalanmak istenilen, fakat Osmanlı padişahı ve Türk milleti kabul etmediği için yürürlüğe girememiş Sevr’in yerine kaim olmuştur. Bunu temel bilgi olarak kabul etmek durumundayız. Üniversite yıllarımızda Yakınçağ tarihi alanında uzman hocamız Prof. Dr. Nedim İpek “Lozan’ı Sevr ile karşılaştırırsanız başarı 1553 İstanbul antlaşması ile kıyaslarsanız yenilgidir” yargısında bulunurdu. Keza sözü edilen antlaşmada Avusturya arşidükü Osmanlı sadrazamına denk kabul edilmişti. Yani Osmanlı padişahının dünyada siyasi güç bakımında dengi yoktu. Oysa Lozan dediğimiz antlaşma aylarca süren diplomatik savaşın bir sonucudur. Kusuru çoktur. Misak-ı Milli hedefine ulaşamamıştır. Ama tamamen de hezimet olarak görmek yanlıştır. Bu konuda antlaşmaya imza koyan devlet adamlarımızın hatıratlarını okumak gerekir. Bakın Lozan görüşmelerinde Türkiye’yi temsil eden ikinci adam Dr. Rıza Nur neler söylüyor: “… bu mükemmel muahedenin bir kusuru vardır. Boğaz’a serbesti verdik, garbi (batı) Trakya’ya muhtariyet veremedik, Yunanlılardan tamirat bedeli (savaş tazminatı) alamadık, İskenderun Türklerini hududumuz (sınırımız) içine alamadık, Musul’un halli sonraya kaldı. Fakat bunları da yapmak mümkün değildi. Sebeplerini yerlerinde yazdık.” (1)

Lozan’a hezimet olarak yaklaşmadan önce başta Dr. Rıza Nur’un antlaşmayla alakalı hatıralarını, ilave olarak resmi kayıtlar ile diğer hatıra, anı ve günlükleri, dahası gazete haberleri ve köşe yazıları, yabancı yayınları, hâsılı ne varsa incelemek ve meseleye tamamen vakıf olmak gerekir. Elbette hatıratlar yazarının bir ölçüde kendini savunmasıdır ve taraflıdır. Ancak dokuz ay süren Lozan görüşmelerinde yaşananları sadece kuru antlaşma metninden anlamamız da mümkün değildir. Madem Dr. Rıza Nur ile başladık şu sözlerini de naklederek meseleyi biraz daha genişletelim: “Bir konferansın resmi zabıtları, muahede maddeleri her şeyi ifade etmez. İşlerin o kadar içyüzleri var ki, onlar neler olmuştur, gösterir. İşte Lozan’ı iyi anlamak, bizden neler istemişler, biz bunları nasıl red ve def etmişiz, muahede ne hale gelmiştir, orada neler olmuştur, bilmek için muahedenameyi, zabıtnameyi okumakla beraber, benim bu yazdığım hatıratın Lozan bahsindeki hususi müzakereleri ve için iç yüzünü, keza her mes’ele için bize verdikleri projeleri, bizim mukabil projelerimizi, inkıtadan evvel bize imza ettirmek istedikleri muahede müsveddesini okumak, mukayese etmek lazımdır.” (2)

Aslında tartışmamız gereken bir husus Lozan’da çözüme kavuşturulamayıp sonraya bırakılan ve günümüze kadar gelen bazı sorunların çözümünde hükümetler zorlandığında kabahati Lozan’a bulmalardır. Eğer kolaydı ise –ki şartlar Lozan yapıldığında da çok ağırdı- bir Ege adaları ve Musul-Kerkük sorununu bugün çözüverelim, dünya âlem görsün… Tarihe bu mantıkla, yani günümüz şartlarında ele alarak değil hadiselerin gerçekleştiği zamanın koşullarını hesaba katarak bakmak durumundayız. Batı tüm gücü ve kudretiyle üzerimize hücum etmiştir, Osmanlı lime lime parçalanmış ve işgal edilmiştir, dönemin siyaset ve askeri yetkilileri memleketi kurtarmak için ellerinden geleni yapmıştır. Evet Yunanistan’dan tazminat alımı meselesinde İsmet Paşa meclis kürsüsünde “Paraları mı vardı, tazminat verecek” açıklaması yanlıştır. Ancak yakın dönem siyasetçilerinden Demirel’in üslubuyla “Verdilerde almadık mı?” da demek durumundayız.

Lozan’da tazminat meselesinde, adalar ve Musul-Kerkük sınırı konusunda tarihi hakikat şudur: Batılı ülkeler elbirliği içerisinde bugün olduğu gibi Yunanistan’ı siyasi, askeri ve ekonomik olarak kollamıştır, bunun sonucu olarak da tazminat alamamışızdır, Ege adalarını ve Batı Trakya’yı kurtaramamışızdır. Büyük Ermenistan, Büyük Yunanistan (Megali İdea), Büyük İsrail, Pontus Rum ideallerinin hem savaş meydanında hem de masada olduğu bir mücadeleden Lozan ortaya çıkmıştır. Lozan’da taviz vermeden işin içinden sıyrılırdık, daha fazlasını alırdık eleştirileri dönemin muhalefeti tarafından yapılmıştır. İsmet Paşa’nın başkanlığında bir heyet yerine Ali Şükrü Bey liderliğinde bir heyet gitseydi daha başarılı olunurdu mu diyeceğiz? Eğer Lozan Konferansı tek dönem olarak gerçekleşmiş olsaydı bu soruya müspet cevap verme ihtimali bulunmaktadır. Ancak unutulmamalıdır ki bizim talep ettiğimiz Misak-ı Milli sınırları Batılı devletler tarafından kabul edilmediği için Lozan masası dağılmış, bir takım tavizler vermemiz üzerine Lozan antlaşması imza edilebilmiştir. Dahası sembolikte gücü de kalsa halifelik gibi İslam coğrafyasında etkinliğimizi sağlayan kurumları kaldırmadan İngiltere bu antlaşmayı kabul etmemiş, Türkiye bu ağır şartları kabul etmek durumunda bırakılmıştır. Oysa ülkemizde siyasi roller daima değişmiştir. Kadere bakın ki bugün ki Türkiye’de iktidar Lozan’ı çok başarısız görürken muhalefet savunmaktadır. Bunu yeni bir avantaja çevirip Lozan’ı hezimetten başarıya dönüştürebilirsek ne mutlu!

Öte yandan Lozan antlaşmasının tüm maddeleri de zararlı değildir. Misak-ı Milli hedefleri doğrultusunda Milli sınırlar kurtarılamamıştır. Ancak ekalliyetler, yabancı okullar, kapitülasyonlar, yani azınlık hakları ve sair konularda bugün Batı’nın rahatsızlık duyduğu avantajlar sağlamıştır. Keza bugün Avrupa Birliği’ne tam üye olma girişimlerimiz çerçevesinde bu hususlar tekrar gözden geçirilmek ve Türkiye aleyhine ortadan kaldırılmak istenmektedir. Mesele biraz da bardağın boş tarafını mı yoksa dolu kısmını mı göreceğimiz noktasındadır. Lozan, koskoca bir imparatorluğun on yıl gibi bir sürede tasfiye edilmesinin son halkasıdır. Bu inkâr edilemez. Fakat süreci biraz geriden ele almak ve kesin yargıya öyle ulaşmak lazımdır. Bu noktada konunun meraklıları dönemin orijinal belgelerine veya kaynaklarına doğrudan ulaşamıyorlar ise en azından Selahattin Tansel hocamızın 4 ciltlik Mondros’tan Mudanya’ya Kadar adlı eserini okusunlar (3). Nasıl bir süreç yaşanmış, Lozan’a nasıl gidilmiş, Milli Mücadele’de cephelerde askeri zaferler kazanılırken ekonomide ve diplomaside ne gibi tuzaklar hazırlanmış anlaşılabilsin.

Netice olarak daha uzun süre tartışılacak olan “Lozan hezimet miydi?” sorusuna bizim cevabımız ne tam bir başarıdır ne de tam bir hezimettir. İleri kuşaklara bırakılmış bir “yeniden doğuştur.” Batan gemiden kurtarılabilen emval ve emlak kurtarılmış, Boğazlar, Hatay daha sonra geri alınabilmiş, ancak başta Musul-Kerkük olmak üzere Misak-ı Milli sınırlarına henüz ulaşılamamıştır. Tabi ki Lozan’da Osmanlı mirasından daha fazlasını kurtarabilmiş olsaydık atalarımıza minnettarlığımız daha da fazla olurdu. Bu tartışmalar birazda bu burukluğun ifadesidir. Ancak bugün Suriye sınırında yaşananlar ve dünya devletlerinin iki yüzlü politikaları bunun tahmin ettiğimizden zor olduğunu ispatlamaktadır. Bu tür tartışmalarla başlangıçta da belirttiğimiz üzere ilmi açıdan fayda temin etmeye çalışmalı, enerjimizi kısır döngülü tartışmalarla heba etmemeliyiz. Hele hele birlik ve beraberliğe en az Lozan antlaşmasının yapıldığı günlerde muhtaç olduğumuz kadar muhtaç olduğumuz bu zamanda çok yönlü okumaya, ideolojik saplantılarla veya “sadece siyasetin peşinden gitmek” saikleriyle hareket etmemeliyiz. Bugün kütüphanelerde Lozan ile ilgili yüzlerce araştırma eser durmaktadır. Zahmet edip artıları ve eksileriyle okuyup öyle değerlendirelim. Ayrıca Lozan antlaşmasının bir süresi yoktur. Yüzüncü yılında sona erecek, Türkiye yer altı kaynaklarını rahatça çıkaracak, çağ atlayacak gibi ortalıkta, sosyal medyada dolaşan sözler şehir efsaneleridir. 2023’e dünyanın en büyük ekonomisi, askeri ve siyasi ülkesi olarak adım atarız, Lozan antlaşmasını tanımıyorum, deriz olur biter. Yoksa hem bu antlaşma devam edecektir hem de bizim “hezimet mi zafer mi” tartışmamız.

 

Kaynakça:

(1), (2). Rıza Nur, Lozan Hatıraları, Boğaziçi yayınları, İstanbul 1992, s.5, 284;

(3). Selâahattin Tansel, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Milli Eğitim yayınları, İstanbul 1991.

 

YORUM YAP

Bağdar Caddesi Escorthamile pornobodrum escortbahis sitelerigaziantep escortgaziantep escortmaltepe escortbostancı escortanadolu yakası escortizmir escortdeneme bonusu veren sitelerhttps://www.tedxpenn.com/escort ankaraankara escorthttps://greenhousecraftfood.com/ataşehir escortbetperBetofficeMebbistrendyol indirim kodutipobetPusulabetCasibomstarzbet giriştipobetbetturkey twitterbetturkey girişvevobahisgobahisbetsatligobetistanbul escortslot siteleri https://en-iyi-10-slot-siteleri.comsekabetstarzbet adamsah.netbahis sitelerimarsbahiswinxbetbahis sitelericasino siteleriselçuksportsdeneme bonusuistanbul escortcasibomstarzbetpiabetstarzbet girişstarzbet girişbahsegelbahsegelklasbahisankara kombi servisiklasbahisbetebetbelugabahistipobetmariobetbetistmersin günlük kiralık evmarkajbetparibahisbetineceltabetmatadorbetgrandpashabetcasibomgobahisparmabetbettiltbetnisbetsatbetorspinligobetbetkanyonbetturkeyonwinsahabetrokubetmarsbahisextrabetikimisliwinxbetbahisalgorabetelexbetfunbahisartemisbetbetmatiksupertotobetoleybetbetlikekralbetperabetimajbetlimanbetsavoybetintobetdiscountcasinomostbetbetroadpiabetmeritkingholiganbetjasminbetasyabahisredwinbetkolikdiscountcasino7slotsmilanobetelitbahisorisbetxslotaresbetfavoribahispadisahbetnakitbahispolobetsekabetmatbetpalacebetmrbahistulipbetnorabahismilosbetrexbetjetbahisjojobetonbahissuperbetinbetexperbetperbahigopokerbetalordbahisvdcasinocasinovalebetonredpinupbahis1000baymaviakcebetnoktabetneyinebetturkeymariobetfavorisen1xbetBelge istemeyen bahis siteleribahiscomtipobetgrandbettingtruvabetbahiscasinotarafbetbahiscommariobetbetistmarkajbetbetinematadornetcasibombelugabahisbetebet1xbetasyabahiscasinovalediscountcasinoelexbetfavoribahisbahiscombahiscombelugabahisbelugabahisbetistbetistceltabetceltabetklasbahisklasbahismariobetmariobetrestbetrestbettarafbettarafbettipobettipobetcasibomcasibomcasibomcasibomstarzbetsahnebetlimanbetredwinmatadorbetmatadorbetbetkombetkomvenüsbethilbetjasminbetpiabetartemisbetmaltcasinoasyabahisbetorspinbettiltmarkajbetbetkombelugabahisrestbetbetpercasibomsancaktepe çilingircasibomcasibomcasibomcasibom7slotsbahigobahis1000bahisal
escort Bağcılar escort Bahçelievler escort Bakırköy escort Bayrampaşa escort Beylikdüzü escort Güngören escort İstiklal escort Kadıköy escort Sultanbeyli escort Üsküdar escort Avsallar escort Mahmutlar escort Oba escort Mecidiyeköy escort Ölüdeniz escort Güllük escort Kültür escort Ataşehir escort Avcılar escort Başakşehir escort Esenler escort Esenyurt escort Fatih escort Gaziosmanpaşa escort Kartal escort Küçükçekmece escort Maltepe escort Pendik escort Sultangazi escort Ümraniye escort Adapazarı escort Yalıkavak escort güvenilir casino siteleri Yalova escort Muğla escort Aydın escort Çanakkale escort Balıkesir escort Tekirdağ escort Manisa escort Trabzon escort Kahramanmaraşescort Kütahya escort Osmaniye escort Sivas escort Tokat escort Çorum escort Yozgat escort Isparta escort Elazığ escort Ordu escort Edirne escort Erzincan escort Zonguldak escort Rize escort Uşak escort Kırşehir escort Erzurum escort Giresun escort Amasya escort Sinop escort Niğde escort Bolu escort Karaman escort Kırıkkale escort Bayburt escort Ardahan escort Gümüşhane escort Artvin escort Çankırı escort Bartın escort Sinop escort Bilecik escort Karabük escort Burdur escort Nevşehir escort Kıbrıs escort Kırklareli escort Kastamonu escort Düzce escort Aksaray escort Adıyaman escort Afyon escort Arnavutköy escort Bebek escort Beşiktaş escort Beykoz escort Beyoğlu escort Büyükçekmece escort Çatalca escort Çekmeköy escort Eyüpsultan escort Kağıthane escort Sancaktepe escort Sarıyer escort Şile escort Silivri escort Şişli escort Taksim escort Zeytinburnu escort Aliağa escort Balçova escort Bayındır escort Bayraklı escort Bergama escort Beydağ escort Bornova escort Buca escort Çeşme escort Çiğli escort Karşıyaka escort Fehiye escort Marmaris escort Gaziemir escort Dikili escort Menderes escort Menemen escort Torbalı escort Atakum escort Çerkezköy escort Yenişehir escort Bodrum escort Toroslar escort Tarsus escort Silifke escort Mezitli escort Erdemli escort Anamur escort Akdeniz escort Melikgazi escort Elbistan escort Lüleburgaz escort İzmit escort İlkadım escort Çorlu escort Battalgazi escort Yeşilyurt escort Milas escort Ceyhan escort Çukurova escort Kozan escort Sarıçam escort Seyhan escort Emirdağ escort Sandıklı escort Merzifon escort Suluova escort Taşova escort Altındağ escort Batıkent escort Çankaya escort Çubuk escort Etimesgut escort Haymana escort Kahramankazan escort Keçiören escort Kızılcahamam escort Mamak escort Polatlı escort Pursaklar escort Sincan escort Ulus escort Yenimahalle escort Aksu escort Alanya escort Belek escort Demre escort Döşemealtı escort Elmalı escort Finike escort Gazipaşa escort Kaş escort Kemer escort Kepez escort Konyaaltı escort Korkuteli escort Kumluca escort Lara escort Manavgat escort Muratpaşa escort Serik escort Side escort Didim escort Efeler escort Nazilli escort Söke escort Altıeylül escort Ayvalık escort Bandırma escort Bigadiç escort Burhaniye escort Dursunbey escort Edremit escort Erdek escort Gömeç escort Gönen escort Havran escort İvrindi escort Karesi escort Kepsut escort Susurluk escort Büyükorhan escort Gemlik escort Görükle escort Gürsu escort Harmancık escort İnegöl escort İznik escort Karacabeyescort Kestel escort Mudanya escort Mustafakemalpaşa escort Nilüfer escort Orhangazi escort Osmangazi escort Yıldırım escort Biga escort Çan escort Gelibolu escort Karahayıt escort Merkezefendi escort Pamukkale escort Keşan escort Aziziye escort Palandöken escort Yakutiye escort Odunpazarı escort Tepebaşı escort Araban escort İslahiye escort Karkamış escort Nizip escort Nurdağı escort Oğuzeli escort Şahinbeyescort Şehitkamil escort Yavuzeli escort Bulancak escort Espiye escort Görele escort Altınözü escort Arsuz escort Antakya escort Defne escort Dörtyol escort Erzin escort Hassa escort İskenderun escort Kırıkhan escort Kumlu escort Payas escort Reyhanlı escort Samandağ escort Eğirdir escort Yalvaç escort Foça escort Karabağlar escort Kemalpaşa escort Kiraz escort Kınık escort Konak escort Narlıdere escort Ödemiş escort Tire escort Urla escort Safranbolu escort Akhisar escort Alaşehir escort Kırkağaç escort Salihli escort Sarıgöl escort Şehzadeler escort Soma escort Turgutlu escort Yunusemre escort Akkışla escort Bünyan escort Develi escort Kocasinan escort Talas escort Yahyalı escort Gazimusağa escort Girne escort İskele escort Lefke escort Lefkoşa escort Başiskele escort Çayırova escort Darıca escort Afşin escort Dulkadiroğlu escort Göksun escort Onikişubat escort Türkoğlu escort Kızıltepe escort Mut escort Dalaman escort Gümbet escort Datça escort Kavaklıdere escort Köyceğiz escort Menteşe escort Turgutreis escort Ula escort Yatağan escort Fatsa escort Altınordu escort Ünye escort Düziçi escort Kadirli escort Ardeşen escort Akyazı escort Arifiye escort Erenler escort Geyve escort Hendek escort Karasu escort Kaynarca escort Sapanca escort Derince escort Dilovası escort Gebze escort Gölcük escort Kandıra escort Karamürsel escort Kartepe escort Körfez escort Akşehir escort Beyşehir escort Bosna escort Ereğli escort Karapınar escort Meram escort Selçuklu escort Gediz escort Simav escort Tavşanlı escort Doğanşehir escort Bafra escort Çarşamba escort Boyabat escort Kapaklı escort Süleymanpaşa escort Erbaa escort Niksar escort Turhal escort Akçaabat escort Of escort Ortahisar escort Yomra escort Armutlu escort Çiftlikköy escort Çınarcık escort Akdağmadeni escort Boğazlıyan escort Sarıyaka escort Sorgun escort Alaplı escort Çaycuma escort Devrek escort Ereğli escort Kilimli escort Kozlu escort