ABDULBAKİ GÖLPINARLI

Halim KAYA

Türkiye’de biyografi ve monografi türlerinde en kıymetli eserleri yazan Ahmet Güner Sayar Hocanın bu güne kadar birçok kitabını okumuş ve okuduğum kitapları hakkında değerlendirme yazıları da yazmıştım. “Abdulbaki Gölpınarlı” kitabını da daha önceden almama rağmen bendeki peşin hükümlerin de etkisiyle okumak nasip olmamıştı. Ancak Ahmet Güner Sayar Hoca yazmışsa mutlaka okunacak bir kitaptır diye düşünmüş ve almayı ihmal etmemiştim. Ahmet Güner Sayar Hoca’nın kütüphanemde mevcut olup da okumadığım diğer kitabı da “Hasan Ali Yücel’in Tasavvufi Dünyası ve Mevleviliği” adlı çalışmasıdır. İnanıyorum ki Ahmet Güner Sayar Hoca bendeki bu önyargıyı her iki kitabında da kıracaktır.

Ahmet Güner Sayar Hocanın bu “Abdulbaki Gölpınarlı” adlı kitabının elimizdeki nüshası mutat olduğu üzere diğer kitapları gibi Ötüken neşriyat tarafından 2020 yılında İstanbul’da basılmış üçüncü baskısıdır. Ahmet Güner Sayar Hoca vefalı bir torun olarak kitabını dedesi Yusuf Bahri Nefesli’ye ithaf etmiş. Bu kitabın ortaya çıkış Kültür Bakanlığının Ahmet Güner Sayar Hocadan anı- armağan türünde yayınlanacak olan “Abdulbaki Gölpınarlı” adlı çalışma için istediği yazı olan “Geç Kalmış Bir Yazı: Abdulbaki Gölpınarlı’nın Bir Tasavvuf Tarihçisi Olarak Portresi” (S:12) adlı yazısının çıktısıyla Ötüken neşriyattan Nurhan Alpay’a yaptığı ziyaret sırasında bu yazıyı gören Nurhan Alpay’ın “Bu yazıdan Bir Kitap Çıkar” demesi üzerine Ahmet Güner Sayar Hocanın yaptığı çalışmaların neticesidir. Kitap; “Önsöz”, “Dedemi Tanımak Arzusu”, “Ahmed Amiş Efendi’ye Yöneliş”, “Son Dönem Melamilerinde Kutbiyyet Çatışması: Nuru’l Arabî – Belhi Efendi’ye karşı”, “Bir Tartışmanın Perde Arkası ve Amiş Efendi Gerçeği”, “Bende-i Bendegân-ı Mevlana ve Mevlana’dan Sonra Yenikap- Bahariye Ekseninde Mevlevilik”, “Hocaları ve sohbet Dostları” “Anıların Tanıklığında Bir Abdulbaki Gölpınarlı Değerlendirmesi”, “Divan Edebiyatı Beyanındadır”, “Vefatı ve Sonrası”, “Sonuç Yerine”, “Ek-I Garip adlı Şiir”, “Ek-II A. Gölpınarlı’dan A.G. Sayar’a 29.Vııı.1979 tarihli Mektup”, “Ek-III Abdulbaki Gölpınarlı’nın el yazısı ile Neslipir Çelebi’ye İthafı”, “Kaynakça”, “Çeşitli Resimler”, “Dizin” den oluşan yazıların kapladığı 212 sayfadan ibarettir.

Ahmet Güner Sayar Hoca daha genç bir delikanlı iken annesinin babası Yusuf Bahri Nefesli hakkında bilgi edinmek amacıyla yaptığı araştırmalarda önce dedesi Yusuf Bahri Nefesli’nin kendisine bırakmış olduğu el yazması ve basılmış kitaplar ile yazdığı notlar arasında ulaştığı bilgilerden, sonra dedesi hakkında bilgi alabileceği dedesini yeğeni Nizameddin Nefesli’ni amcası hakkında verdiği bilgilerle ve nihayet babası Abbas Sayar’ın vermiş olduğu bilgiler hep Abdulbaki Gölpınarlı’yı işaret etmesi üzerine onunla tanışmayı ve dedesi hakkında bilgi akmayı düşünmeye başlar. Ve nihayet bir gün Ahmet Güner Sayar Hoca Abdulbaki Gölpınar’lı ile mülaki olurlar. Bu mülaki oluşu ve sonrasını Ahmet Güner Sayar Hoca şöyle anlatır. “1967 yılının sıcak bir ağustos günü, Bayezit’te Sahaflar Çarşısında, kitapçı dostum İbrahim Derbeder’le dükkânın önünde sohbet ediyorduk. Derbeder dostum konuşmasını birden kesti ve o esnada Elif Kitabevi’nden çıkmakta olan birini işaretleyerek: ‘Bak! Abdulbaki Gölpınarlı,’ dedi. Ben, hemen Arslan Kaynardağ’ın dükkânına doğru koştum. Beyaz sakallı, saçları omzuna kadar dökülmüş, yaz sıcağına rağmen üzerinde parka benzeri ceket, bu zatın elini öpmek istedim. Mani oldu. Şaşırmıştı. ‘Efendim! Sizi rahatsız ediyorum. Ben Yozgatlı Yusuf bahri Nefesli’nin torunuyum’ deyince, bu defa Abdulbaki Gölpınarlı’nın şaşkınlığı, yerini sıcak ve sevecen bir simaya bıraktı. ‘Dedenizin vefatından sonra sizleri kaybettim.’ dedi. Bana ne yaptığımı sordu, anlattım. Sohbet koyulaşacaktı ki, cahil cesaretiyle, ‘Efendim! Dedem sizin için ‘Baki Bey bir aynadır, ancak tozlu bir ayna. Silmek gerek’ demiş. Bu ne demek? deyince, Gölpınarlı bir an durdu, hemen kendini toparladı ve ‘Sen bana gel’ dedi ve ev adresini yazdırdı: ‘Yalıboyu 75, İhsaniye, Üsküdar.” (S:23) henüz yirmi bir yaşında bir delikanlı olan Ahmet Güner Sayar Abdulbaki Gölpınarlı ile tanışmış ve görüşmeye devam etmek istediğinin işaretini de adresini vererek göstermiştir. 

İlk görüşmelerinde Abdulbaki Gülpınarı’ya yukarıdaki soruyu soran Ahmet Güner Sayar Annesine Abdulbaki Gülpınarlı ile tanışmış olduğunu söyleyince Annesi “Ben ilkokula yeni başlamıştım. Babam Nevşehir’de hâkimdi. Abdulbaki Bey, dedeni görmeye bize geldi. Hatta bir gece de misafirimiz oldu.” (S:23) demiş, Ahmet Güner Sayar Hoca’yı dedesi ile Abdulbaki Gülpınarlı’yı bir araya getiren aralındaki sırrı merak eder bir halde ikinci buluşmalarını yapacakları Abdulbaki Gülpınarlı’nın evinde ziyarete sevk eder. “Bu düşünce ile Hoca’nın İhsaniye’deki evine ilk kez ziyaretine gittim. Artık emsali pek bulunmayan, merkezi İstanbul’a geniş bir açıdan hâkim, ahşap eski bir Türk evindeydim.” (S:23) Ahmet Güner Sayar ilkinde olduğu gibi hemen merakını celbeden sorulardan birini sorarak muhabbeti girer. “Efendim! Nevşehir’e dedemin ziyaretine geldiğinizi, bizde bir gece yatıya kaldığınızı annem söyledi. Doğru mu?” diyerek sorar ve aldığı cevap “… Evet,  Ahmet can! Valideniz doğru söylemiş. Yalnız bir gece değil, iki gece misafiriniz oldum.” (S:24) olur. Abdulbaki Gülpınarlı hazırlamış olduğu Melamilik ve Melamiler adlı çalışmasını Ahmet Güner Sayar’ın Dedesi Yusuf Bahri Nefesli ile görüşerek yazmıştır.

Abdulbaki Gölpınarlı Ahmet Güner Sayar’a Ahmed Amiş Efendinin Melâmeti yasakladığını ve Melamiliğin bir tarikat olmadığını söyler ancak onları da “Hak’la Hak olmuş nadir kişilerin, kâmil insanların ulaştığı bir neşedir, haldir. Paraya ve siyasete bulaşmazlar, mevki peşinde koşmazlar, menfaat sağlamazlar, bunlar için başkalarına aracı olmazlar. Bu haliyle onlar, dünyaya hiç meyletmezler. Yoksa, her birinin bir mesleği, bir işi vardır. İşleri, vazifeleri ne ise onu yaparlar, maddi rızıklarını kendi çabalarıyla elde ederler. Kimseden bir şey istemezler, beklemezler de. Bir kimseye zarar vermemek hususunda çok dikkatlidirler. Hak’tan katiyen gafil yaşamazlardı.” (S:25) diyerek geçmişte yaşamış Melami birisini vasıflarını tarif eder ancak bu tarifteki insan tipine günümüzde ne kadar çok ihtiyaç vardır.

Ahmet Güner Sayar Hocanın birkaç kitabını okudum okuduğum kitapları arasında “Abdulbaki Gölpınarlı” kitabı kadar beniz zorlayan bir kitap olmadı. Çünkü Ahmet Güner Sayar Hoca “Abdulbaki Gölpınarlı” kitabından Dedesi Yusuf Bahri Nefesli, Fatih Türbedarı Ahmet Amiş Efendi gibi muhteremler hakkında da dip notlarda bazen birkaç satırlık kitabın konusu olan asıl metinden oluşan sayfada uzun bilgiler vermekte bu bilgiler de akışı kesmekte ve konuyla bağ kuma konusunda beni zorlamaktadır. 

Ahmet Güner Sayar Hoca nihayet Abdulbaki Gölpınarlı ile sohbetlere başlamıştır. Abdulbaki Gölpınarlı Ahmet Güner Sayar’a dedesi Yusuf Bahri Nefesli’nin Fatih Türbedarı Amiş Efendi’yle bir araya gelerek sohbet etmelerinin nasıl başladığını anlatı. “Hukuk Fakültesinde okuyan üç talebe, Maraşlı Ahmet Tahir [Memiş], Hüseyin Avni [Konukman] ve Yusuf Bahri [Nefesli] Efendiler, birlikte bir şeyhe intisaba karar veririler. Ancak, intisabın bir şartı vardır: Şeyhin keramet göstermesi. O vakitler tekler açık. O tekke senin, bu tekke benim, kafa dengi bu üç arkadaşın İstanbul’da gitmedikleri tekke, görmedikleri şeyh kalmıyor. Gönülleri yatmadığından intisap edecek bir şeyh bulamıyorlar. Gitmedikleri bir tekke kalmıştır. Eyüp Nişancası’nda başında Seyyid Abdulkadir Belhi Efendi’nin bulunduğu Şeyh Murat Buhari Dergâhı. Oraya gidiyorlar. Hazret onlara diyor ki. ‘Siz, Fatih’in Türbesi’ne gidin. Orada Türbe’yi bekleyen Ahmet Amiş Efendi var. O, sizleri kabul eder’ diyor. Ertesi gün bu üç arkadaştan Hüseyin Avni [Konukman] Efendi ile Yusuf Bahri [Nefesli] Efendi, birlikte Fatih’in türbesine gidiyorlar. (…) Kemali edeple okunan Kur’an’ı dinliyorlar. Okumasını tamamlayan Amiş Efendi buyuruyor ki: ‘Bu okumadan hâsıl olan ecr-i sevap ikinizindir. Aldım, kabul ettim.’ Böylelikle törensiz bir şekilde intisapları gerçekleşiyor.” (S:34) ertesi gün de Maraşlı Ahmet Tahir Memiş Türbeye gidiyor ve kabul ediliyor.

“Abdulbaki Gölpınarlı Hoca, Anadolu’nun dini hayatının keleme alınmasında bir otorite idi ve bilhassa, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e, bir devrin tasavvufi düşüncesinin harmanlanmasına, hatta sonlanışına yakinen şahit olmuştu.” (S:40) Bir edebiyatçı olan Abdulbaki Gölpınarlı Ahmet Güner sayar Hoca’ya göre Tasavvuf tarihinde yazma eserlere müracaat ederek ve son dönem Osmanlı tasavvufçuları ile görüşmeleri sayesinde tasavvuf tarihi konusunda uzmanlaşmış olması onun “bu iş bitti” demesinin boşuna olmadığını gösteriyordu.

Ahmet Güner Sayar Hoca Abdulbaki Gölpınarlı’nın çok şeyh ve tarikat değiştirmiş olmasını Hikmet İlaydın’ın tabiriyle aktarmaktadır. “Gölpınarlı Hoca, bir ‘maneviyat yolcusu’ olarak da yaşamının uzunca bir bölümünde zikzaklar yapmaktan kurtulamamıştı. Mevlevilik gibi, Bektaşilik gibi apayrı tarikatların dervişi olmuş, sonraları Melamiliğe ilgi duymuştu… Dört beş ay önce, ömrünün 82.yılında, şimdiki huzuruna, ancak bu çelişkileri yaşamak suretiyle erdiğini söylemiş ve hamdetmişti.” (S:42) Şii mezhebinden olan Abdulbaki Gölpınarlı Bektaşilik, Mevlevilik, Melamilik vs. gezmiş olduğu tarikatlar dolayısıyla bilgi sahibi otorite bir tasavvuf ehli olmakla beraber karşısındakileri en son kanaatinin ne olduğu hakkında çelişkiye sevk etmiştir. Ama onun yazdıklarının Cumhuriyet dönemi Tasavvuf tarihçilerine kaynaklık etiğini de görmezden gelemeyeceğimizi Ahmet Güner Sayar’dan okuyoruz. 

Yahya Kemal Beyatlı yazdığı “Baki pınarlı, Rıfkı Melül, bir de bendeniz/Bizler, ikinci devre Melamilerdeniz” beyitle Abdulbaki Gölpınarlı ile dost olduğunu ve ikinci devre Melami olduklarını söylemiş ancak araları açılınca bu sefer beyitte tadilat yaparak “Baki Efendi, Rıfkı Melül, bir de bendeniz/ Bizler, ikinci devre Melamilerdeniz” (S:46) diyerek değiştirmiştir. Birinci beyitte Abdulbaki Gölpınarlı’dan bahsederken, düzeltilmiş ikinci beyitte Yenikapı Mevlevihanesi son postnişini Abdulbaki Baykara’yı “Baki Efendi” olarak dâhil edip bu beyite almıştır.

Ahmet Güner Sayar Hoca Abdulbaki Gölpınarlı’nın yazmış olduğu “Melamilik ve Melamiler” adlı kitabından eksiklikler olduğunu kendisinin de kabul ettiğini (S:43) Murat Bardakçı’nın müşahede ettiğine göre “Melamilik ve Melamiler’i yeniden bastırdığında hemen öleceğine dair kuvvetli inancı kitabın yayınlanmamasında etken olmuştur.” (S:48) Ancak Ahmet Güner Sayar Hoca bu kanaatte değildir. “Ben, tam aksi bir kanaate sahibim. Yukarıda zikredildiği gibi, Melamilik ve Melamiler’in ikinci baskısına yönelik çalışması sürerken Abdulbaki Hoca, ‘Bu benim son eserim olacak. Bunu yayınlayacağım ve gideceğim’ demişti. Bunu söylerken de, ölüm denen manadan zerre miskal korkmadığını müşahede etmiştim.” (S:48, Dipnot:20)

Ahmet Güner Sayar Hoca uzun uzun Melamilerin son kutbunun kim olduğunu tartışır ve bu kitabındaki “Bir Tartışmanın Perde Arkası ve Amiş Efendi Gerçeği” (S:49) adlı makalesinden Abdulbaki Gölpınarlı’nın “Seyyid Abdulkadir Belhi Efendi, son zamanın en mühim ve tek tasavvuf mümessilidir.” (S:51)  diyerek kutup olarak kabul ettiğini söyledikten sonra Osmanzade Hüseyin Vassaf Efendiden, Osman Kemali Efendiden, Baha Doğramacı’dan (S:43) Nihat Azamat, Murat Bardakçı’dan (S:54) yaptığı alıntılar ile Seyyid Abdulkadir Belhi Efendi’nin kutupluğunu anlatır. Daha sonra Seyit Muhammed Nuru’l-Arabî’nin de kutup olduğuna inananların ve söyleyenlerin olduğunu aktarır ve son zamanlarında Abdulbaki Gölpınarlı’nın Seyit Muhammed Nuru’l-Arabî’yi kutup olarak kabul etmediğini söyler (S.57). Abdulbaki Gölpınarlı’nın III. Dönem Melamilerinin “Hicr 99.ayeti kerimesinde, mealen, ‘sana yakıyn gelinceye dek Rabbine ibadet et.’ buyrulmaktadır… Ayetin zahiri anlamı tam yakıyn mertebesine varıncaya dek rabbine ibadet et, ondan sonra ibadet etme tarzında yorumlanabilir. Son devre Melamilerinden (Melamiye-i Nuriye) birçok kişi, bu ayetin anlamı böyle kabul eder.” (S:59) diyerek eleştirdiğini ve Ahmed Amiş Efendinin Melamilik sözünü yasakladığını ifade eder. Ahmet Güner Sayar Hoca “Şeyh Murat Dergâhı şeyhi Seyyid Abdulkadir Belhi… İmamiyye’dendir…” (S:61) diyen Abdulbaki Gölpınarlı’nın da mezhep ve tarikat taassubu içinde olduğunu “kendi inanç sisteminde sığınılacak subjektif bir liman bulduğundan şüphe etmiyoruz.” (S:61) diyerek de onun kendi mezhebinde bir tasavvuf ehline bağlandığını ifade etmektedir.

Her ne kadar Abdulbaki Gölpınarlı Seyyid Abdulkadir Belhi Efendi, Seyit Muhammed Nuru’l-Arabî, Fatih Türbedarı Ahmed Amiş Efendi’ler arasında bir çatışma olduğunu söylese de Ahmet Güner Sayar bunun aksine “1919 senesinde, [Seyit Muhammed Nuru’l-Arabî’nin] yine oğlu ile birlikte gelerek bu Dergâh’ta iki sene kalmış ve misafereti sırasında,  Seyyid Abdulkadir-i Belhi Efendi’nin müsaadesiyle (Osman) Kemali Efendi, Seyyid Muhammed Nur’un temsil ettiği Rumeli Melamiliği ile Seyyid Abdulkadir-i Belhi Efendi’nin temsil ettiği Bayrami ve Hamzavi Melamiliği’ni nefsinde cem ederek melâmette teferrüd etmiştir.” (S:70) ileri sürerek “Görüldüğü gibi, orta yerde, Abdulbaki Gölpınarlı’nın işaretlemiş olduğu gibi bir çatışma yoktur. Seyyid Muhammed Nur ya da Arab Hoca ile Ahmet Amiş Efendi arasındaki iletişime yukarıda yer verilmişti. Ahmed Amiş Efendi ile Seyyid Abdulkadir Belhi Efendi arasındaki rabıtaya gelince; Belhi Efendi’nin kendisine intisab için gelen Ahmed Tahir, Hüseyin Avni ve Yusuf Bahri Efendileri, Ahmed Amiş Efendi’ye gönderirken ‘o, sizi kabul eder’ demesi, bir keramettir. Amiş Efendi’nin, Belhi Efendi’nin gönderdiği bu üçlüyü, daha ziyaret maksatlarını açıklamadan, ‘aldım, kabul ettim’ demesi de keramettir. Tek başına bu olay bile aralarında var olan söz konusu rabıta ve tasdike işaret olsa gerektir.” (S:70-71) diyerek bu şeyhler arasında çatışma olmadığını savunmaktadır. 

Ahmet Güner Sayar Hoca Abdulbaki Gölpınarlı’nın bu davranışının maksadını ve gerekçesini şöyle izah eder. “Abdulbaki Hoca neyi anlatmak istiyordu? Görünen odur ki, Gölpınarlı’nın sıkı sıkıya bağlı olduğu mezhep ve melâmet anlayışı ve melâmette Seyyid Abdulkadir Belhi ve oğlu Seyyid Ahmed Muhtar Efendiler’e olan tartışılmaz bağlılığı ile bu tahrif ve kaymalara göz yummaktadır.” (S:73) diyerek ortaya koyarken bu tahrif ve kaymaların sadece bu konuda olmadığını da “Niyazi-i Mısrî Efendinin tasavvuf tarihindeki yerinin belirlenmesinde de aynı vasıtaları kullan[arak]… gene kaynak göstermeden, Seyyid Abdulkadir Belhi’den aktardığı bir mülahazaya olan bağlılığından hareketle Niyazi-i Mısrî Efendi hakkında kesin ve kalıcı bir hükme ulaşıyor.” (S:73) diyerek Abdulbaki Gölpınarlı’nın hatasını tespit etmektedir. Abdulbaki Gölpınarlı’nın beklide bu tutumudur ki Ahmet Güner Sayar Hoca’yı hakkında bir yazı yazmak için 30 yıl beklemek zorunda bırakmıştır.

Ahmet Güner Sayar Hoca’nı “Abdulbaki Gölpınarlı” kitabı Abdulbaki Gölpınarlı’nın hayatı hakkında biyografik bir eser olma özelliği göstermemektedir. Daha çok Abdulbaki Gölpınarlı’nın fikirlerinin kronolojik değişimine paralel olarak o konularda yazmış olan başka yazarların yazdıklarıyla beslenen Ahmed Amiş Efendi ve çevresinin hayat hikâyelerinin tespiti ve doğrulanmasını ele alan bir eser olmuştur. Abdulbaki Gölpınarlı’nın hayatından ziyade başkalarının hayatları hakkındaki Abdulbaki Gölpınarlı fikirlerinden oluşmaktadır. 

Ahmet Güner Sayar Hoca “Bende-i Bendegân-ı Mevlana ve Mevlana’dan Sonra Yenikapı-Bahariye Ekseninde Mevlevilik” (S:77) Abdulbaki Gölpınarlı’nın kendi yazdığı yazıdan “Babam Mevlevi idi. Anam Mevlevi idi. Her ikisi ve bütün ailemiz, evimizin içindekiler dinlerine sadık kişilerdi. Ve hepsi tarikat erbabı idi. Öyle bir hava içinde büyüdük. (…) Tabiatıyla bu yolda yürüyecektik.” (S:77) şeklinde aktararak onun Mevlevi olduğunu bildirmektedir. “Şeyhü’l Muhabirin Ahmed Agâh Efendi’nin Bahariye Mevlevihanesi postnişini Hüseyin Fahrettin Dede’ye olan bağlılığı Abdulbaki’yi, daha çocuk yaşlarından itibaren Mevlevi kültürünün nabzının attığı bir mekânda soluklanmaya itmiştir.” (S:77) “… henüz sekiz yaşındayken Mevlevi sikkesi giydi” (S:78)

Abdulbaki Gölpınarlı, Ahemet Güner Sayar’a göre nasıl yukarıda Melami Şeyhleri arasında bir çatışma peyda etmeye çalıştıysa Mevlevilikte de Yenikapı Mevlevihanesi Şeyhi Osman Selahaddin Dede Efendi ile Bahariye Mevlevihanesi Şeyhi Abdulbaki Dede arasında bir çatışma ve farklılık peyda etmeye çabalamış olduğunu göstermeye çalışmıştır(S:86-87). Ahmet Güner Sayar bazı şeylerin Abdulbaki Gölpınarlı’nın dediği gibi olmadığını Mesnevi Şerhinin tashihe muhtaç olduğu yönde Resuhi Baykara’nın itirazları olduğunu (S:86) başka Mevlevilik hakkında yazmış kişilerden ortaya koyar. “Yenikapı ve Bahariye Mevlevihanelerini esas alan bu bölünmede, Yenikapı zühdü, Bahariye ise rindliği temsil ediyordu. Şeriata sıkı sıkya bağlı olan Yenikapı kolu, Veled kolunu temsil ederken, Mevleviliği melâmetle tevhid eden Bahariye, Şems kolunu,” (S:86) temsil ettiğini söyleyerek ayrıştırmıştır. 

Ahmed Güner Sayar Hoca’nın “Abdulbaki Gölpınarlı” adlı bu kitabı diğer yazmış olduğu kişilere ait biyografi kitaplarından farklı ve daha çok Abdulbaki Gölpınarlı’yı hayatına girmiş olanların anlattıklarıyla ortaya koymak yerine Abdulbaki Gölpınarlı’nın hayatına girmiş hocaları ve dostları hakkında kendi yazdıklarından hareket ederek dostlarının hayatlarından kesitler sunarak dolaylı bir Abdulbaki Gölpınarlı biyografisi yazmıştır. Bunun en net delili de kitaba ayrı bir bölüm olarak aldığı ve adını da “Hocaları ve Sohbet Dostları” (S:93) olarak koyduğu bölümde daha net görüyoruz.

Abdulbaki Gölpınarlı ömrü boyunca o kadar farklı alan gezmiş ki Şii ve Caferi Mezhebinden olmasının yanında Melami, Mevlevi vs. olmasının yanında komünist de olmuş ki bu yüzden tutuklanmış ve hapis yatmıştır. Fethi Gemuhluoğlu’nun Ahmet Güner Sayar Hocaya anlattığına göre “1940’ların ortalarında, Abdulbaki Gölpınarlı komünizm şaibesiyle tutuklanır. Hukuka mensup iki pirdaş, Ahmet Tahir Memiş ile [Ahmet Güner Sayar’ın anne tarafından dedesi] Yusuf Bahri Nefesli, davayı gören hâkimlere başvurarak, ‘Baki Bey suçsuzdur. Biz ona kefiliz’ diyerek davanın seyrine müdahalede bulundular.” (S:126-127) ve Sühey Ünver’in Abdulbaki Gölpınarlı’nın kurtulmasını temin ettiklerini aktarır (S:127). Ancak Hüseyin Nihal Atsız’ın “Komünistlikten dolayı tevfik olunan Abdulbaki Gölpınarlı, sade maaşını almakla kalmıyor, Hasan Ali kendisini himaye için ayrıca klasikler neşriyatından bazı tercümeler de yaptırıyordu. Hesap versin: Niçin? Abdulbaki Gölpınarlı’yı çok iyi tanıyan ve sola sapıncaya kadar kendisiyle arkadaşlık eden birisi sıfatıyla soruyorum: Fransızca bilmeyen Abdulbaki, Hasan Ali devrinde doçentlik imtihanını verirken Fransızca’yı nasıl başardı?” (S:127) özü itibarıyla ifade verdiği ve Hikmet Tanyu’nun da hakkında olumsuz ifade verdiği bilgisini Abdulbaki Gölpınarlı’nın kendi ifadelerinden öğreniyoruz. (S:128) Hüseyin Nihal Atsız ile Hikmet Tanyu’nun Abdulbaki Gölpınarlı aleyhinde ifade vermelerinin Hasn Ali Yücel’in de korumasının tek sebebi komünistlik olmayıp Hasan Ali Yücel’in Hüseyin Nihal Atsız ve diğer milliyetçilere karşı takınmış olduğu olumsuz tavrın da etkisi olabilir.

“Mazi kayıtlarının sıkı bir bekçisiydi. Cumhuriyet’e intikal etmiş ve bir Osmanlı mirası olan mutasavvıfların çoğunu tek tek tanır, onların kendi aralarındaki renk ve bir renk içersindeki ton farklılıklarını da bilirdi.” (S:140) sadece mazi kayıtlarının bekçiliğini yaptığı ifadesini açıklamak babından olsun İstanbul’daki yol açmalar sırasında yıkılan mescitleri ile yıkılan mezar taşlarının sökülüp atılması sırasında nükseden milliyetçi duygularından (S:137) da dem vurur Ahmet Güner Sayar Hoca. Oryantalistlerle başı dertte olan Müsteşrikleri karşı sert (S:141) bir tavır koyan Abdulbaki Gölpınarlı Osmanlıdan Türkiye Cumhuriyetine intikal edem kültür ve medeniyetin aktarıcısıdır. 

Çok fazla düşünce ve tarikat değiştirmiş olmakla eleştirilen Abdulbaki Gölpınarlı için Ahmet Güner Sayar Hoca değiştirmediği kayma ve sapma göstermediği esasları “Ehl-i Beyt muhabbetiyle Şia akidesine bağlılık, Mevlana Celalettin Rumi’ye olan sarsılmaz sevgi bağı ve kendisini ‘bende-i bendegân-ı Mevlana’ olarak tanımlaması, 1875’den 1923^deki vefatına değin, Seyyid Abdulkadir Belhi Efendi’yi ‘kutup’ ve ‘tek tasavvuf mümessili’ olarak kabul etmesi.” (S:147-148) sıralamaktadır.

Abdulbaki Gölpınarlı kendisinin fikri yapısındaki değişiklikler dolayısıyla eleştirilmekle birlikte yazmış olduğu “Melamilik ve Melamiler”, “Mevlevilik ve Mevleviler”, “Divan Edebiyatı Beyanındadır” kitaplarını yazdıktan sonra da ilgili çevrelerden aşır bir eleştiri almıştır. Bu eleştirilere çokça cevap vermemeyi tercih ederek suskun kalmış ancak zaman zaman da yazdıklarından inhiraf etmiştir.

1982’de vefat etmiş ancak vefat ilanı definden bir gün sonra verilmiştir. Abdulbaki Gölpınarlı için eserlerindeki yazdıklarından caymalarını da düşününce hakkında verilecek en iyi hüküm kendisine bile muhalefet eden, ilmi bir sabitesi olmayan elde ettiği bilgi çerçevesinde fikrini değiştiren bir yapıya sahipti olacaktır.