Doğunun ilk Cumhuriyeti

95 yaşında

Anar Asadov

27 Mayıs 1918 yılında Tiflisde ilk Azerbaycan Demokratik (Halk) Cumhuriyeti ilan edilir ve her yıl 28 Mayıs Cumhuriyet günü olarak kutlanır. Böylelikle oluşmuş bu Cumhuriyet aynı zamanda Doğuda ve Türk Cumhuriyetleri içinde ilk olma özelliğini de tarihe altın harflerle yazmış bulunuyor.

Aynı zamanda Azerbaycan dünyada laik ilkeler üzerine kurulan ilk Müslüman ve Türk devleti olmuştur. Bu tarihten sonra çokpartili sisteme geçen Azerbaycan Parlamentosu Gence şehrinde toplanarak yeni Azerbaycan idare, bölge kuruluşlarını yeniden yapılandırmaya başlamıştır. Birkaç ay içinde tarihte ilk defa olarak bir Türk-Müslüman devleti, Cumhuriyet şeklinde ve tam anlamıyla hukuk devleti kurulmuş oluyordu. Azerbaycan Parlamentosunda en sağ Muahafazakar parti dahil, “Sosyal Demokrat” ve “Komunist Partisi” temsilcileri vardı. Ayrıca İhtilacı Sosyalistler (Sosyal Revollutsiyaner) Partisi temsilcileri de vardı.

Bu bağımsızlık ilanından sonra yeni bir ulus devleti ortaya çıkmış ve oluşturulan geçici konsey ise başkent olarak Gence’yi seçmiştir. Bununla ilgili Milli Şuranın yayınladığı bildiride aşağıdaki cümleler yer almaktaydı;

“Bu günden itibaren Azerbaycan halkı hakimiyet hakkına malik olduğu gibi, Güney ve Doğu Maverayı- Kafkasyadan (Transkafkasya) ibaret Azerbaycan dahi kamil hukuka malik bir devlettir. Bağımsız Azerbaycan Devletinin şekil idaresi Halk Cumhuriyeti” olarak beyan eder.

Bağımsızlık bildirisi altı maddeden oluşuyordu.

• 1. Azerbaycan tümüyle bağımsız bir devlet olarak Transkafkasyanın güney ve doğu bölgelerini kapsar,
  2. Bağımsız Azerbaycan Devletinin hükümet şekli bir hukuk devleti olan demokratik cumhuriyettir,
  3. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti başta komşuları olmak üzere tüm milletler ve devletlere dostça ilişkiler kurmaya kararlıdır,
  4. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, etnik köken, din, sınıf, meslek, veya cinsiyet farkı gözetmeksizin sınırları içindeki bütün vatandaşlarının tüm medeni ve siyasal haklarını güvence altına alır,
  5. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, sınırları içinde yaşayan tüm milletlerin özgür gelişmesini destekler,
  6. Azerbaycan Kurucu Meclisi toplanana kadar Azerbaycandaki en yüksek yetkili merci genel oyla seçilmiş olan Milli Konseydir. Geçici Hükümet Milli Konseye karşı sorumludur.

Bu bağımsızlığımızın kazanılmasında yine yanımızda özbe öz kardeşlerimiz olan Osmanlı devleti olmuştur. Nitekim Nuru Paşa Komutasında Genceden Baküye gelen Kafkas İslam Ordusu Baküyü işgalden kurtarıyor.
Hep emperyalist güçlerin işgaline maruz kalan Azerbaycan halkı büyük umutlarla kurduğu Cumhuriyeti toplamda 23 ay yaşata bilmiştir.

Sovyet Rusyası Ermenistandaki Taşnaklarla temasa geçerek Azerbaycandaki Ermenileri kışkırtır. Önce Dağlık Karabağ, sonrasında ise diğer bölgelerde isyan başlatırlar. 27 Nisam 1920’de 11. Kızıl Ordu Baküye girerek Azerbaycanı işgal eder. 70 yıl Sevyet esareti altında yaşyan Azerbaycan halkına bu döneme ait tüm tarihimiz tahrif edilir, yanlış anlatılr. Kafkas İslam Ordusunun Azerbaycana gelişini ısrarla işgal olarak göstermeye çalışır. Yalnız bu döneme ait gerçek tarih Ulu Önder Haydar Aliyev yeniden Azerbaycanda hakimiyete geldikten sonra öğrenilmeye başlanır.
Cumhuriyetimizin oluşmasında başta kurucumuz Mehmet Emin Resulzade ve silah arkadaşlarından Feth Ali Han Hoyski, Alimerdan Bey Topçubaşov, Nasib Bey Yusufbeyli, Hasan Bey Agayev ve daha niceleri olmakla, yardıma gelen Kafkas İslam Ordusunu ve canını veren tüm insanlarımızı Cumhuriyetimizin 95 yaşında rahmetle ve şükranla anıyoruz.
Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetinin kurucusu Mehmet Emin Resulzadenin “BİR KERE YÜKSELEN BAYRAK BİR DAHA İNMEZ” ideolojisi ile kurulan devletimiz Ulu Önder Haydar Aliyevin “BEN GURUR DUYUYORUM Kİ AZERBAYCANLIYIM” sloganı ile bu gün yaşıyor ve geleceğin güçlü ülkesi olma yolunda emin adımlarla ilerliyor.