Tebriz Araştırmaları Enstitüsü’nün (TEBAREN) Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı’nın (YTB) desteğiyle düzenlediği “Ermeni Mezaliminin 100. Yılında Tarihî Gerçekler: İran’ın Batı Azerbaycan Eyaletinde Ermeni Mezalimi” konulu uluslararası sempozyum 21 Nisan 2018 tarihinde Ankara’da düzenlendi. Türkiye, Azerbaycan ve İran’dan davet edilen uzmanların katılımıyla üç ayrı oturumda gerçekleşen sempozyumda, Ermenilerin 1918 yılında Batı Azerbaycan Eyaletinde yaptıkları cinayetler ve 130 binin üzerinde Türkün ölümüyle sonuçlanan katliamlarla birlikte, Ermeni meselesinin asıl mahiyeti, geçmişte ve günümüzdeki durumu, Karabağ meselesi, Hocalı soykırımı gibi konular tarihî, hukukî, iktisadî, siyasî ve edebî açıdan uzmanlar tarafından ele alındı.
Sempozyum, Türkiye Cumhuriyeti kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Kurtuluş Savaşı şehitleri ve Türk Dünyası şehitleri anısına bir dakikalık saygı duruşunun ve Türkiye ve Azerbaycan millî marşlarının okunmasının ardından açılış konuşmalarıyla devam etti.
TEBAREN ve Sempozyum Düzenleme Kurulu Başkanı M. Rıza HEYET, 1918 yılında yalnız Urmiye, Hoy ve Salmas’ta 130 binden fazla insanın silahlı Ermeni çeteleri tarafından katledildiğine değinerek, bundan yüz yıl önce Türklerin büyük bir insanî faciaya maruz kaldığını ve ne yazık ki yaşanan bu soykırımın yeterince gündeme getirilmediğini belirtti. Heyet ayrıca Ermenilerin, bugün hala mağdur edebiyatını kullanarak, bırakın yaptıkları cinayetleri gizlemeyi, bizi bu durumun suçlusu olarak gösterme çabalarını sürdürdüklerine vurgu yaptı.
Azerbaycan Kültür Derneği Genel Başkanı Cemil Ünal konuşmasında Ermenilerin millî kimliklerini Türklüğe nefret üzerinde inşa ettiklerini ve bu nefretin tedavisi oldukça zor bir hastalık haline geldiğini ifade etti.
Kök Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Vakfı (KÖKSAV) Başkanı Prof. Dr. Sema Barutcu Özönder, Ermeni mezaliminin tarihsel süreçlerine değinerek olayları toplumsal, siyasî ve tarihî açıdan değerlendirerek nedenlerine işaret etti.
Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Birsen Karaca’nın başkanlığında düzenlenen birinci oturumda Eski TBMM Başkanvekili Halis Uluç Gürkan “Malta Yargılaması”; İstanbul Ayvansaray Üniversitesi İİSB Fakültesi V. Dekanı Prof. Dr. Celalettin Yavuz “Dağlık Karabağ Sorununun Çözümünde Askerî Harekat Seçeneği”; Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Duran Bülbül “Soykırımların ve Ermenilerin Türk Soykırımının Malî ve Ekonomik Gerçekliğinin İncelenmesi” ve Urmiye Azeran Kurumu Başkanı Dr. Tohid Melikzade “İran Arşiv Belgelerine Göre I. Dünya Savaşı Sonlarında İran Azerbaycan’ında Yapılan Soykırım” konularında konuşma yaptılar.
Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Saime Selenga Gökgöz’ün başkanlığında düzenlenen ikinci oturumda Erciyes Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gafar Çakmaklı Mehdiyev “Güney Azerbaycan’da 1918 Katliamları: Ermenice Kaynaklarda Ermeni Planları İle İlgili Gerçekler”; TADC Başkanı Ercüment Kılıç “Lobicilikte Türkiye ve Azerbaycan’a Japonya Örneği-Biz Neden Yapamıyoruz?”, AVİM Kıdemli Analisti Aslan Yavuz Şir “Uluslararası Hukuk Açısından Ermeni Talepleri” ve merkezi Bakü’de bulunan Avrasya Güvenlik ve Stratejik Araştırmaları Merkezi Başkanı Dr. Hatem Cabbarlı “Karabağ Örneğinde Güney Kafkasya’nın Jeopolitiği ve Güvenlik Sorunları” konularını ele aldılar.
Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nesib Nesibli’nin başkanlığında düzenlenen üçünü oturumda ise Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Doğanay Eryılmaz “Krikor Balakyan’ın Anıları: Ermenilerin Golgothası”, merkezi Bakü’de bulunan QAFSAM Başkanı Dr. Nazim Caferov “Kafkasya’da Stratejik Kırılmalar ve Ermeniler”; “Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi Gülsün Yılmaz Gökkis “A.S. Puşkin’in Eserlerinde Ermeni İmgesi” konularına konuşma yaptılar.
Ayrıca her oturumun sonunda soru-yanıt için ayrılan değerlendirme bölümünde, konuyla bağlantılı çeşitli meseleler tartışıldı.
Sempozyumun sonunda kapanış konuşması yapan TEBAREN Başkanı M. Rıza Heyet, katılımcılara teşekkür ederek, bildirilerin kitap olarak yayınlanacağını ve konuşma videolarının da TEBAREN sitesinden izlenebileceğini ifade etti.