DOLAR 32,3812 % 0.18
EURO 34,9905 % -0.25
STERLIN 41,0077 % 0.28
FRANG 35,9240 % 0.2
ALTIN 2.326,33 % 0,25
BITCOIN 2.268.211 -1.258

ZİYA GÖKALP

Yayınlanma Tarihi :
ZİYA GÖKALP

Kenan Eroğlu

ZİYA GÖKALP 

Ünlü mütefekkirimiz Ziya Gökalp konusuna devam diyoruz. Bu gün Ziya Gökalp’in küçük kardeşi Nihad Gökalp’ın yazısını sizlere aktarmak istiyorum. 

Gökalp’ doğumu, çocukluğu, çevresi, onun hakkında bilinmeyen bazı konuları ele alması bakımından önem arz ediyor.  

*** 

“”MERHUM ZİYA GÖKALP BEĞ’İN DOĞUMU VE ÖLÜMÜ
         (Birinci Bölüm.)
         Nihad GÖKALP
         (Z. Gökalp’ın iki yaş küçük Kardeşi; Emekli Topçu Albay’ı)

         Merhumun doğum tarihi şöyle dursun, ölüm tarihinin bile mezar taşına yanlış yazılı olduğunu, bu kere İstanbul’da içtima eden Müsteşrikler Hey’eti’nden bir zât tarafından basında ifşa edildi.
         Babamızın ölüm tarihi de, merhumun kaç yaşında yetim kaldığını anlatır; ve o yaşta hâmisiz kalan bir çocuğun kendisini bir Ziya GÖKALP olarak milletimize vermesinin ne derece güç, hattâ muhal olduğu halde bir mucize kabilinden mi, yoksa bir baba vasiyetinin verdiği millî meſkürenin samimiyetinden mi ileri geldiğini anlamağa, düşünmeye mecbur kalırız? Bu husustaki fikrimi iyi anlamak için «Küçük-Mecmua»nın 17. sayısındaki «Babamın Vasiyeti» makalesini, hattâ 18. sayısındaki «Hocamın Vasiyeti» ve 19: sayısındaki «Pirimin Vasiyeti» başlıklı makalelerini dikkatle okumak lâzım gelir. Bunun için bu makalelerin birer sureti mümkün ise bu mecmua [«İÇ OĞUZ»] ile neşredilmelidir, fikrindeyim.

Bu hususta yardım edebilirim. 

Elimizde bulunan «Dîvân-i Hâfız Şîrâzî» adlı bir farsça kitabın iç kapağında babamın elyazısıyla şu hâşiye vardır: «Oğlum ZİYA’nın târih-i vilâdeti fi Safer 1293, fi 11 Mart 1292 Pençşenbih». 

Rûmî 11 Mart 1292 tarihi, Milâdî ve bugünkü takvimimizin 23 Mart 1876 tarihine tekabül eder. Babamız Mehmed Tevfik Efendi merhumun ölüm tarihi de yine mezkûr kitapta diğer hâşiyenin yanına merhum Emekli Kaymakam Cemil Asena tarafından şu hâşiye ile yazılmıştır; kısaltarak yazıyorum:  «1307 Hicrî senesinin 19 Recebi ve Rûmî 1305 yılı Şubatının 27 nci Salı günü ezanî saat gündüz saat yediyi yirmi dakika geçerek Diyarbekir Vilâyeti Nüfus Nâzırı Mehmed Tevfik Efendi vefat etti Fî 19 Recep sene 1307 ve fî 27″ Şubat sene 1305 Salı». Ahmet Cemil. 

Ziya Beğ’in doğum tarihiyle Babamız’ın ölüm tarihi arasındaki fark şudur: Ziya Beğ ondört yaşına girmeden 12 gün evvel babası ölmüştür. ve babamızın ölümü Milâdîye göre 11 Mart 1890 tarihine tesadüf eder. 

Ziya Beğ’in doğumu hakkında acaip bir olay: 

Anneannemiz olan Hacı Fatma Hanım okur yazar ve pek olgun ve görgülü, yüksek ruhlu bir hanımdı. Annemiz Zeliha Hanım’ı çok severdi. İki çocuk annesi idi: Biri annemiz, diğeri meşhur Pirinççizâde Arif Beğ merhumdur ki Ermeniler’in ihtilâl teşebbüslerini ve Kürt Milli Aşireti’nin ve Hamidiye Hafif Süvari Aşiret Alayları’nın yağmagerlik ve bu bölge vilâyetlerindeki tahakkümlerini durdurup kendilerinin resmen cezalandırılmalarını, yeğeni Ziya Gökalp Beğ ve halkın yardımıyla temin eden zâttır. 

.

Hacı Fatma Hanım mezkûr olayı şu şekilde anlatıyordu: 

«Annemizin doğum saatleri sancıların başlaması ile anlaşılmış, ebe ve sair yardımcı hanımlar hastaya yardım üzeredirler. Babam Tevfik Efendi selâmlıkta oturup doğum neticesi haberine intizardadır. Hizmetçiye, müsafir gelirse meşguldür diyerek içeri alınmamasını tenbih etmiş bulunuyor. İşte bu sıralarda selâmlık kapısı şiddetle sık sık döğüldüğünden, hizmetçi kapıya gider. Çolu-Hoca diye anılan ibadetle meşgul çok sevilmiş ihtiyar bir zât: “Acele Tevfik Efendi’yi göreceğim” demiş. Hizmetçi aldığı tenbihe binaen: «Efendinin meşguliyetinden dolayı alamıyacağı»nı söylemiş ise de, Çolu-Hoca içeri girmeğe ısrar etmiş. Nihayet Hoca içeriye alınmış. Hoca, Babama: «Biraz sonra bir oğlunuz dünyaya gelecektir; adını ZİYA koyunuz», diye söylemiş ve hemen evi terk etmiştir. Hoca evden çıkar, sokağı döner; bu sırada harem dâiresiyle selâmlık arasında mevcut döner dolap vurulur: «Bir oğlunuz dünyaya geldi» müjdesini hanımlardan biri babama söyler. Babam hemen Çolu-Hoca’yı bulup yanına getirmelerini hizmetçilere söyler. Bunlar Hoca’yı hiçbir yerde bulamazlar.»
            … 

Bu olay dolayısıyladır ki Babam, Ziya Beğ’e baba cihetinden kendi dedesi olan Kadı ve Müfti lâkabiyle tanınan meşhur Haci Hüseyin Sâbir Efendi’nin adını yani «Hüseyin Sâbir» ismini verememiştir. O tarihte Babamın babası Mustafa Sıdkı Efendi hâl-i hayatta imiş. 

Hacı Hüseyin Sâbir Efendi yedi defa kadı ve 

yedi defa müfti olduğundan, «Kadı ve Müfti» lâkabını almıştır. Yedi defa da Müfti Derviş Efendi ile beraber nefyedilmişlerdir. Babamın anne cihetinden dedesi Müfti Derviş Efendi’dir. Bu zâtle beraber, halka zulmeden Vâli ve sair gayriresmî mütehakkimlerle mücadele etmişler ve bilhassa en son Ermeni Temük Vak’ası’nda bu herifin, kıtlık dolayısıyla, gıdaları kendi anbarında istok etmesi ve Vâlinin fuzuli himayesine dayanarak zahireyi islâm ve hıristiyanlara en fâhiş fiyatlarla satmağa kalkması üzerine, Temük’ün bütün yardımcılarını dedelerimiz tepeleterek, zahireleri umum halka tevzi ettirmişlerdir. İşte böylece halkçı olan bu iki zât, her olayda Devlet Merkezine yazarak muhakeme edilmelerini talep etmişler; Istanbul’a celbolunarak yapılan muhakemelerinde beraat etmişler. Memuriyet vazifeleri iade, dini rütbe ve nişanları terfi edilmiş, hattâ bazan murassa enfiye kutusu, murassa altın saat ve ilmî binişler Padişah tarafından hediye olarak verilmiştir.  

Bunlara ait fermanlar amucam Haci Hasib Efendi’nin idi. Bu zât, Babamın ağabeysi idi. Ziya Beğ’e arabî ve farsî ve tasavvuf dersleri verirdi. Evlât olarak bir kızı vardı; vefatında Ziya Beğ, Istanbul’da Mülkiye Baytar Mektebi talebesi iken kızının Ziya Beye nikahlanmasını vasiyet etmiş idi. Ziya Beg Mülkiye Baytar Mektebinin son sınıfında yani dördüncü sınıfta iken, siyasi bir iftira üzerine Diyarbekir’e sürülmüş olarak geldikten sonra Amucamızın kızı Vecihe Hanım’la evlendirdik. Zannedersem 1317 yılında idi. Bu

münasebetle Amucam’ın bütün evrakı. Ziya Beg’in eline geçti. Yukarıda yazdığım bu malumat ile ecdadımızın mazisi ve cedlerimizin isim ve hayatlarını Ziya Beg öğrenerek bize de anlatır idi. 

Ziva Beg. 9 ay Istanbul’da Taşkışla’da (Mecidiye Kışlası) ve 3 ay da Sultanahmet Meydanına nazır Umumi Hapishane’de kaldıktan sonra 1315 Rumi yılının Şubat ayı içinde mahfuzen Diyarbekir’e menfi edilmiş idi. İstanbul’da ağabeyimi teşyi ettikten bir hafta sonra ben de Erzincan’daki alayıma hareket eyledim ve 16 Mart 1316 da Erzincan’a muvasalat etmiş oldum. (Bazı kitaplarda Ziya Beg’in hapsi ve Diyarbekir’e nefyedilmesi tarihleri pek yanlış yazılmıştır).. 

Ziya Beg’in müstear imzalan: 

6 ve 26 Ekim 1322. 19 Ocak 1322 ve 15 Şubat 1322 tarihi “Diyarbekir” resmi vilayet gazetesi nüshalarında Ziya Gökalp Beg’in makaleleri vardır. Bunların altındaki imzalar şöyledir: «Meclisi İdarei Vilayet Zabıtkatibi Ziyaeddin». Böyle yazılmasına sebep olan o tarihte Vilayetin valisi bulunan yüksek edip ve àlim Hasan Fehmi Beğ’dir. Meşrutiyetin 10 Temmuz 1324 (23 Temmuz 1908) tarihinde ilan edildiği hatırlanmalıdır. 

Vali, tarafından nezaretlere, sadarete ve diğer yüksek teşkilat reislerine meselà Şûrayi

Devlet, Maarif Umumiye Şurası… gibi makamlarla Mabeyni Hümâyûna gönderilen láyihalarla bazı mühim yazıları Ziya Gökalp Beğ’e kaleme aldırırdı Vali bu yazılan çok beğenirdi. Bundan dolayı bir gün Ziva Beğ’e: «Bundan sonra sizin adınız Mehmed Ziyaeddin olsun, demiş Ziya Beğ’de bu yüksek ruhlu milli alini çok sevdiğinden dolayı o tarihten sora yazdığı makalelere Ziyaeddin imzasını koymuştur. Yukarıda bahsedilen 4 nüsha gazetede bu imzası vardır. Yanımda mahfuzdur(**). Meşrutiyeti müteakip gerek Diyarbekir’de çıkardığı «Peyman» gazetesinde ve gerek Selanik’te himaye ettiği “Genç Kalemler” mecmuasındaki yazılarına DEMİRTAŞ, HÜSEYİN SEDAD, TEVFİK VEDAD. MEHDİ ve *** imzalarını koymuştur. Bu gazete ve mecmuaların nüshalarından da yanımda vardır. 

DEMİRTAŞ ile *** imzalarının neye delâlet ettiğini bilmiyorum. HÜSEYİN SEDAD, büyük dedemiz Hüseyin Sabir’in addır. TEVFİK VEDAN babamız Tevfik Efendi’nin adıdır. Meşhur alim Giritli Sırrı Paşa iki defa Diyarbekir’e Vâli geldi. Babamı ve Ziya Beğ’i çok severdi. O da Hasan Fehmi Beğ gibi hürriyetçi idi. Sırrı Paşa’nın Sedad ve Vedad adlı iki oğlu Paris’te Yüksek Mühendis Mektebinde okuyorlardı. Babalarını görmek için Diyarbekir’e gelirlerdi. İşte bu Sedat ve Vedad adlarını, Sırrı Paşa’yı çok sevdiğinin

bir hâtırası olarak oğullarına mahlâs vermişti. Ne yazık ki Ziya Beğ’in bu iki oğlu, diğer birkaç kızı gibi, küçük yaşlarda öldüler. Yalnız Senihe, Hürriyet ve Türkân adlı üç kızı yaşıyor.  

MEHDİ imzasına gelince, bu 1320 tarihinde doğmuş olan birinci oğlumun adıdır. Buna Mehdi adını Ağabeğim koymuştur. Bir gün kendisinden bunun sebebini sordum: «Neden buna türkçe bir ad vermedin de Arapça Mehdi ismini koydun?», dedim. Bana şöyle cevap verdi: Şimdi milletimizin bir hakiki Mehdi’ye ihtiyacı vardır». Çok esefle söyliyeyim ki bu çocuk da dört yaşında iken Elâziz’de öldü. 

Ziya Beğ’in henüz bilmediğimiz müstear imzaları olması muhtemeldir. Ziya Beğ, akraba çocuklarına da, kendi çocuklarına da Sevinç, Tomris, Türkân, Uluğ, Balı,… gibi adlar tavsiye etmişti. 


            (*) Bu yazının I. bölümü, «Türk Milliyetçiler Derneği» Diyarbakır Şubesinin çıkardığı “İÇ-OĞUZ” dergisinin 1952 Ocak tarihli 1. sayısında (s. 3-5) neşredilmişti.

(**) Gökalp’in “Diyarbekir gazetesinde bu imza ile çıkan ilk yazıları Ziya Gökalp’e İlk Yazı Hayatı” adlı kitabımıza alınmıştır.


 

Not-1: Bu yazı;  “”Doğumunun 80. Yıldönümü Dolayısıyla ZİYA GÖKALP ve açılan Ziya Gökalp 

Müzesi” kitabındaki Nihad Gökalp yazısı, Işıl Matbaası İstanbul 1956, sayfa: 108-109-110-111”” Alınmıştır. 

Not-2: Yukarıya aldığı Nihad Gökalp’a ait yazının diline dokunulmamış olduğu gibi yayınlanmıştır.

YORUM YAP

Bağdar Caddesi Escorthamile pornobodrum escortbahis sitelerigaziantep escortgaziantep escortmaltepe escortbostancı escortanadolu yakası escortizmir escortdeneme bonusu veren sitelerhttps://www.tedxpenn.com/escort ankaraankara escorthttps://greenhousecraftfood.com/ataşehir escortbetperBetofficeMebbistrendyol indirim kodutipobetPusulabetCasibomstarzbet giriştipobetbetturkey twitterbetturkey girişvevobahisgobahisbetsatligobetistanbul escortslot siteleri https://en-iyi-10-slot-siteleri.comsekabetstarzbet adamsah.netbahis sitelerimarsbahiswinxbetbahis sitelericasino siteleriselçuksportsdeneme bonusuistanbul escortcasibomstarzbetpiabetstarzbet girişstarzbet girişbahsegelbahsegelklasbahisankara kombi servisiklasbahisbetebetbelugabahistipobetmariobetbetistmersin günlük kiralık evmarkajbetparibahisbetineceltabetmatadorbetgrandpashabetcasibomgobahisparmabetbettiltbetnisbetsatbetorspinligobetbetkanyonbetturkeyonwinsahabetrokubetmarsbahisextrabetikimisliwinxbetbahisalgorabetelexbetfunbahisartemisbetbetmatiksupertotobetoleybetbetlikekralbetperabetimajbetlimanbetsavoybetintobetdiscountcasinomostbetbetroadpiabetmeritkingholiganbetjasminbetasyabahisredwinbetkolikdiscountcasino7slotsmilanobetelitbahisorisbetxslotaresbetfavoribahispadisahbetnakitbahispolobetsekabetmatbetpalacebetmrbahistulipbetnorabahismilosbetrexbetjetbahisjojobetonbahissuperbetinbetexperbetperbahigopokerbetalordbahisvdcasinocasinovalebetonredpinupbahis1000baymaviakcebetnoktabetneyinebetturkeymariobetfavorisen1xbetBelge istemeyen bahis siteleribahiscomtipobetgrandbettingtruvabetbahiscasinotarafbetbahiscommariobetbetistmarkajbetbetinematadornetcasibombelugabahisbetebet1xbetasyabahiscasinovalediscountcasinoelexbetfavoribahisbahiscombahiscombelugabahisbelugabahisbetistbetistceltabetceltabetklasbahisklasbahismariobetmariobetrestbetrestbettarafbettarafbettipobettipobetcasibomcasibomcasibomcasibomstarzbetsahnebetlimanbetredwinmatadorbetmatadorbetbetkombetkomvenüsbethilbetjasminbetpiabetartemisbetmaltcasinoasyabahisbetorspinbettiltmarkajbetbetkombelugabahisrestbetbetpercasibom
escort Bağcılar escort Bahçelievler escort Bakırköy escort Bayrampaşa escort Beylikdüzü escort Güngören escort İstiklal escort Kadıköy escort Sultanbeyli escort Üsküdar escort Avsallar escort Mahmutlar escort Oba escort Mecidiyeköy escort Ölüdeniz escort Güllük escort Kültür escort Ataşehir escort Avcılar escort Başakşehir escort Esenler escort Esenyurt escort Fatih escort Gaziosmanpaşa escort Kartal escort Küçükçekmece escort Maltepe escort Pendik escort Sultangazi escort Ümraniye escort Adapazarı escort Yalıkavak escort güvenilir casino siteleri Yalova escort Muğla escort Aydın escort Çanakkale escort Balıkesir escort Tekirdağ escort Manisa escort Trabzon escort Kahramanmaraşescort Kütahya escort Osmaniye escort Sivas escort Tokat escort Çorum escort Yozgat escort Isparta escort Elazığ escort Ordu escort Edirne escort Erzincan escort Zonguldak escort Rize escort Uşak escort Kırşehir escort Erzurum escort Giresun escort Amasya escort Sinop escort Niğde escort Bolu escort Karaman escort Kırıkkale escort Bayburt escort Ardahan escort Gümüşhane escort Artvin escort Çankırı escort Bartın escort Sinop escort Bilecik escort Karabük escort Burdur escort Nevşehir escort Kıbrıs escort Kırklareli escort Kastamonu escort Düzce escort Aksaray escort Adıyaman escort Afyon escort Arnavutköy escort Bebek escort Beşiktaş escort Beykoz escort Beyoğlu escort Büyükçekmece escort Çatalca escort Çekmeköy escort Eyüpsultan escort Kağıthane escort Sancaktepe escort Sarıyer escort Şile escort Silivri escort Şişli escort Taksim escort Zeytinburnu escort Aliağa escort Balçova escort Bayındır escort Bayraklı escort Bergama escort Beydağ escort Bornova escort Buca escort Çeşme escort Çiğli escort Karşıyaka escort Fehiye escort Marmaris escort Gaziemir escort Dikili escort Menderes escort Menemen escort Torbalı escort Atakum escort Çerkezköy escort Yenişehir escort Bodrum escort Toroslar escort Tarsus escort Silifke escort Mezitli escort Erdemli escort Anamur escort Akdeniz escort Melikgazi escort Elbistan escort Lüleburgaz escort İzmit escort İlkadım escort Çorlu escort Battalgazi escort Yeşilyurt escort Milas escort Ceyhan escort Çukurova escort Kozan escort Sarıçam escort Seyhan escort Emirdağ escort Sandıklı escort Merzifon escort Suluova escort Taşova escort Altındağ escort Batıkent escort Çankaya escort Çubuk escort Etimesgut escort Haymana escort Kahramankazan escort Keçiören escort Kızılcahamam escort Mamak escort Polatlı escort Pursaklar escort Sincan escort Ulus escort Yenimahalle escort Aksu escort Alanya escort Belek escort Demre escort Döşemealtı escort Elmalı escort Finike escort Gazipaşa escort Kaş escort Kemer escort Kepez escort Konyaaltı escort Korkuteli escort Kumluca escort Lara escort Manavgat escort Muratpaşa escort Serik escort Side escort Didim escort Efeler escort Nazilli escort Söke escort Altıeylül escort Ayvalık escort Bandırma escort Bigadiç escort Burhaniye escort Dursunbey escort Edremit escort Erdek escort Gömeç escort Gönen escort Havran escort İvrindi escort Karesi escort Kepsut escort Susurluk escort Büyükorhan escort Gemlik escort Görükle escort Gürsu escort Harmancık escort İnegöl escort İznik escort Karacabeyescort Kestel escort Mudanya escort Mustafakemalpaşa escort Nilüfer escort Orhangazi escort Osmangazi escort Yıldırım escort Biga escort Çan escort Gelibolu escort Karahayıt escort Merkezefendi escort Pamukkale escort Keşan escort Aziziye escort Palandöken escort Yakutiye escort Odunpazarı escort Tepebaşı escort Araban escort İslahiye escort Karkamış escort Nizip escort Nurdağı escort Oğuzeli escort Şahinbeyescort Şehitkamil escort Yavuzeli escort Bulancak escort Espiye escort Görele escort Altınözü escort Arsuz escort Antakya escort Defne escort Dörtyol escort Erzin escort Hassa escort İskenderun escort Kırıkhan escort Kumlu escort Payas escort Reyhanlı escort Samandağ escort Eğirdir escort Yalvaç escort Foça escort Karabağlar escort Kemalpaşa escort Kiraz escort Kınık escort Konak escort Narlıdere escort Ödemiş escort Tire escort Urla escort Safranbolu escort Akhisar escort Alaşehir escort Kırkağaç escort Salihli escort Sarıgöl escort Şehzadeler escort Soma escort Turgutlu escort Yunusemre escort Akkışla escort Bünyan escort Develi escort Kocasinan escort Talas escort Yahyalı escort Gazimusağa escort Girne escort İskele escort Lefke escort Lefkoşa escort Başiskele escort Çayırova escort Darıca escort Afşin escort Dulkadiroğlu escort Göksun escort Onikişubat escort Türkoğlu escort Kızıltepe escort Mut escort Dalaman escort Gümbet escort Datça escort Kavaklıdere escort Köyceğiz escort Menteşe escort Turgutreis escort Ula escort Yatağan escort Fatsa escort Altınordu escort Ünye escort Düziçi escort Kadirli escort Ardeşen escort Akyazı escort Arifiye escort Erenler escort Geyve escort Hendek escort Karasu escort Kaynarca escort Sapanca escort Derince escort Dilovası escort Gebze escort Gölcük escort Kandıra escort Karamürsel escort Kartepe escort Körfez escort Akşehir escort Beyşehir escort Bosna escort Ereğli escort Karapınar escort Meram escort Selçuklu escort Gediz escort Simav escort Tavşanlı escort Doğanşehir escort Bafra escort Çarşamba escort Boyabat escort Kapaklı escort Süleymanpaşa escort Erbaa escort Niksar escort Turhal escort Akçaabat escort Of escort Ortahisar escort Yomra escort Armutlu escort Çiftlikköy escort Çınarcık escort Akdağmadeni escort Boğazlıyan escort Sarıyaka escort Sorgun escort Alaplı escort Çaycuma escort Devrek escort Ereğli escort Kilimli escort Kozlu escort