TARİH (HATIRLANAN, YENİDEN CANLANDIRILAN VE KURGULANAN)
Halim KAYA
Bernard Lewis, Ortadoğu, İslam Dünyası, Osmanlı ve Tarih üzerine çalışmalar yapmış olan Batılı bir müsteşriktir. Yazmış olduğu yirmi beş kitaptan Türkçeye çevrilmiş olan özellikle de Kronik Yayınlarında yayınlanmış dört kitabını daha önce okumuş ve haklarındaki düşüncelerimiz yazmıştık. Bu “Hatırlanan, Yeniden Canlandırılan Ve Kurgulanan Tarih” kitabı Bernard Lewis’in okuyacağım beşinci kitabı olmaktadır.
Bernard Lewis’in “Hatırlanan, Yeniden Canlandırılan Ve Kurgulanan Tarih” kitabının tercümesi yapılarak Kronik Yayınlarından birinci baskısı Nisan 2023 tarihinde yapılmıştır. Seksen dokuz sayfa olarak üç bölüm halinde yayınlanmıştır. Birinci bölüm “Masada ve Kûrus”, ikinci bölüm “Yordam ve Mesaj”, üçüncü bölüm “Olması Gerektiği Gibi” başlıklarını taşımaktadır. Kitap “indeks” ile bitmektedir. Kitabı Fatih Yücel tercüme etmiştir.
Bernard Lewis’in kitabın kısa“Önsöz”ünde ifade ettiği “konusunu bırakarak mesleğine ve disiplinin doğasına daha geniş bir şekilde bakmaya ihtiyaç duyar” ifadeleri kitabın konusunun tarihi bir konunun araştırılması üzerine değil de doğrudan Tarih ilmin usul ve kaideleri üzerine olduğu intibası vermektedir. Neticeyi kitabı okuyup göreceğiz.
Birinci bölümün başlığı olan “Masada ve Kûrus” un kelimelerini tek tek ele alacak olursak “Masada” İsrailin Güneyinde Necef Çölünün kenarında bir kale, “Kûrus” ise Google’den yaptığımız araştırmada anlamı bile olmayan, “kuru” olarak gösterilip bilgi verilip verilen bilgide de “tahtakurusu” diye cevaplandırılan bilinmeyen bir kelime. Ancak Bernard lewis bu iki kelimenin manasını ortaya koyacak bilgiyi şu şekilde “… milattan önce 66 yılında Romalılara karşı Yahudi ayaklanmasında Masada’nın kahramanca savunulması ve düşüşüydü. Diğeri ise İran’da Büyük Kûrus tarafından Pers Devleti ve Monarşinin bizzat Şah’ın himayesi altında kuruluşunun iki bin beş yüzüncü yıl dönümünün kutlanmasıydı.” (S:12) diyerek Masada’nın Yahudilerin kalenin düşeceğini anlayınca topluca intihar ettiği bir olayı, Kûrus’unda İran’da Pers devletini kuran bir kralın ama ilk kralının adının olduğunu öğreniyoruz. “Her ikisi de büyük milli şenliklerin merkezinde olmuştur. Birisi bir zaferle bir ulusun kuruluşunu, diğeri ise bir yenilgiyle bir devletin yıkılışını anıyor olsa da her ikisi de milli bir manada yorumlanan adanmışlık ve kahramanlık ortak temasını paylaşır.” (S:12-13) “Ayrıca… İkisi de kendi halklarınca unutulmuş dış kaynaklardan yararlanılarak yeniden canlandırılmıştır.” (S:13)
Bernard Lewis unutulmuş ve artık toplum tarafından bilinmez olmuş “Masada” ve “Kûrus”tan yola çıkarak “Tarihi tanımlamanın ve bölümlere ayırmanın çok sayıda yolu vardır; geleneksel olarak bu, kim, ne zaman ve nerede sorularına cevap arayarak yapılır. Sonrasındaysa daha gelişmiş bir çağda konuya göre ne ve nasıl sorusu, entelektüel arzular için neden sorusu gelir…” (S:17) tarihin araştırılma sorularından hareketle tarihi üçlü bir sınıflandırma tabi tutmaktadır. Birincisi “Hatırlanan Tarih” (S:17) daha çok yaşlı kişilerin anlatılarından oluşan geçmişle ilgili hatıra ve uygarlıkla ilgili idarecilerin, liderlerin, şairlerin, bilgelerin hatırlatmak istedikleri anılardan bir nevi kolektif hafızadan oluşur. İkincisi “Yeniden Canlandırılan Tarih” (S:17) olayların toplum hafızasından göz ardı edilmiş bir gerekçeden dolayı unutulmuş olanlarının akademik, arkeoloji, dilin çözülmesi vs. nedenlerle göz ardı edilen gerekçe ihmal edilerek tarihin yeniden inşa edilmesidir. Üçüncüsü ise “Yaratılan Tarih” (S:18) bir amacı olan yaratılabilir/ icat edilebilir tarihtir ki “Hatırlanan Tarih” ve “Yeniden Canlandırılan Tarih” ten bir netice olarak çıkarılıp yorumlanabileceği gibi uygun olmadığında ise uydurulabilen tarihtir. Bu üç tarih sınıflandırmasının tanımlarından anlıyoruz ki en masum tarih “Hatırlanan Tarih”dir. Diğerleri genelde bir düşünceye hizmet etmek için kullanılabilecek bir mahiyettedir. Ancak tarihin geneli hedeflenen bir düşüncenin kurgulanması için araç olarak kullanılmaya müsaittir.
Bernard Lewis “Masada ve Kûrus” un Pers ve Yahudi toplumlarında unutulmuş olduğundan yola çıkarak tarih uslu ile ilgili vermiş olduğu bilgileri yine Yahudi tarihinden ve Pers-İran tarihinde örneklerle destekleyerek açıklamaktadır. Bu örneklerin izahı sırasında sanki unutulan İran ve daha çok da Yahudi tarihinin karanlık noktaları yeniden inşa edilmektedir. Bu düşüncemizi de Bernard Lewis’in “Yahudi tarih yazımı hem Yahudilerin yaşadığı ortamı saran topluluğun hem de diğer alanlardaki Yahudi biliminin entelektüel seviyesinden çok daha aşağıdadır.” (S:24) endişelerini dile getirdiği cümlesi desteklemektedir. Burada Yahudi tarihinin yazılan kısmının yaşanılanların tamamını kapsamadığını ifadeye çalışmaktadır.
Bernard Lewis “Tarih yazımının temel amaçlarından biri otoriteye meşruiyet kazandırmaktır” (S:22) diyerek yazılan tarihlerin idarecilerin destek ve himayesinde yazıldığını, eğer bu destek ve himaye dışından yazılan tarihler varsa unutulup gideceğini ima etmektedir. Otoritenin meşrulaştırılması iktidara yalakalık yapan tarihçilerin olayların kaydını otoritenin penceresinden yaptıklarının ve dolayısıyla doğrunun kaynaklığını teşkil eden noktanın otoritenin anlaşılmak istediği minval üzere kaydedilmiş olduğudur. Biz buradan şu sonucu da çıkarabiliriz. Tarih güçlülerin, kazananların tarihidir.
Bernaed lewis Yahudi tarihini de Martiroloji yani şehitnameler; katliamlar ve idamların kayıtlarının tutulduğu tarih, tedrisat; öğrenci ve öğretmenlerin değişim ile Yahudilerin Mısır’a, Kuzey Afrika’ya, İspanya’ya nakil silsileleri tarihi, kehanet tarihi; geleceğe yönelik tahminlerin ve Mesih’in geleceğine dair tarihler olarak üçe ayırmaktadır. Yahudi tarihini yukarıda sıraladığımız tarih sınıfları ile adlandıran ve tarif eden Bernard Lewis “Böylelikle bir hami ya da sponsorları, tarih yazılarını sipariş verecek ve masraflarını karşılayacak birileri de yoktu.(…) Yahudi halkının dini bakımdan esas olan tarihi dini yazılar, dua kitapları ve takvimlerde belirlenmiştir.” (S:25) diyerek dolaylı bir tarih yazıcılığı olduğunu ve otoriteye dayana bir tarih olmadığını ifade etmektedir. Yahudilerin tarih yazımında zayıf ve geri kalmalarının gerekçesi olarak sadece ihmali yeterli görmeyen Bernard Lewis Yahudilerin Musa bin Meymun yasaklamaları dolayısıyla da tarih yazımını reddedişlerinin sebebiyle Yahudi tarih yazıcılığının zayıf kaldığını ifade etmektedir. Ayrıca “Şii tarih yazımı, Sünni tarih yazımına kıyasla zayıftı ve Yahudilerinkine benzer meselelerle meşguldü. Bunlar da Şii şehitlerin ıstırapları, Şii önderlerin, İmamların nakil zincirleri ve Yahudiler için olduğu gibi onlar için de tarihi kendi yoluna döndürerek yeryüzünde Tanrı’nın arzusunu tesis ederek Mesihimsi Mehdi’nin gelişinin alametleriydi.” (S:27) Şii ve Yahudi tarih yazılığının benzeşmesini ortaya koymaktadır.
Bernard Lewis Yahudi tarihinin eleştirel Avrupa tarihçiliği bağlamında ilk tarihçisinin İtalyan Yahudi Azariah de’ Rossi olduğunu ve Yahudi kutsal metinlerden ve Yahudilik dışı kaynaklardan yararlanarak Eski çağ ve Orta Çağ Yahudi tarihini yazarak Yahudi tarih yazıcılığını 16. Yüzyılda yeni bir aşamaya geçirdiğini ifade eder. (S:28)
İslam tarihini “Asıl tarih İslam’ın gelişiyle başlar; İslam öncesi tarih yalnızca iki şekilde varlığını korur. Bunlardan birincisi ve açık ara önemlisi, Kur’an ve hadis’in içinde yer bulmuş Kitab-ı Mukaddes ve kadim Arap tarihi ögeleridir; çok daha önemsiz olan ikincisiyse özellikle Arabistan ve İran’da olmak üzere, hemen önceki dönemin yerel hatıra ve kayıtlarıdır.” (S:31) geçmişini unutturan bir tarih olduğunu, ancak İran, Arap ve Kitab-ı Mukaddes ile bilgiler verdiğini bunların dışında hiçbir tarihi anmadığını ve üstünü örttüğünü ifade etmektedir. Ancak bu gün İslam Tarihi üzerine araştırma yapan bazı ilahiyatçılar hemen Peygamberin ölümüyle başlayan bir İslam öncesi adet ve geleneklere dönüşün başladığını dört halifeden sonra dönüşün özellikle Emeviler döneminde yoğunlaştığından bahsetmektedirler. Ve Kur’an’i İslam’a geri dönmek için sünnetin rivayetine dayalı İslam Fıkhından vazgeçilmesi gerektiğini savunmaktadırlar. Bernard Lewis Arap tarihinin İslam öncesi tarihi bölümün İslam tarihi dolayısıyla örtülmüş kısmının “sonradan canlandırılmış” bir tarih olduğunu ifade eder.
Bernard Lewis’in “Yeniden Canlandırılan Tarih” isimlendirmesinden ve örneklerinden şunu görüyoruz ki ulus kimliklerini kaybetmiş, unutmuş milletlerin daha sonra kendilerini bir ulus olarak ifade etmek için unutulmuş, bilinmeyen tarihlerini “Yeniden canlandırılan tarih” vasıtasıyla şekillendirerek, olmayanı uydurarak kendilerine ir kimlik inşa etmekte tarihi kullandıklarını görüyoruz.
Bernard Lewis Türk tarihine gelince onu ilk önce İslam tarihini için de ve bilinen hatırlanan yakın tarih saydığı Osmanlı Tarihi olarak sınıflarken daha sonra yeniden canlandırılan tarih olarak Türklerin Anadolu’ya gelişlerinden önce yaşamış Ermeni, Yahudi ve Yunanlıların dışlandığı ancak eski kadim kültürleri temsil eden Hititler gibi kavimleri ele arak aynı topraklarda yaşamış atalar ile yine Türklerin Müslüman olup Anadolu’ya gelmeden önceki Orta Asya’daki erken Türk tarihini esas alan tarih olmak üzere üç tarihi dönem olarak sınıflamaktadır. Bu tarih yazıcılığını da Atatürk’ün vatanseverlik hususunda bilinçli bir tercih yaparak tarih yazımında CHP’nin 1935 programındaki (S:36) “Vatan; Türk ulusunun eski ve yüksek tarihi ve topraklarının derinliklerindeki eserleri ile, bugün, üstünde yaşadığı, siyasal sınırlarla çevrilmiş, kutsal yurttur.” (S:37) maddesinde sergilediğini ifade etmektedir.
Bernard Lewis yukarıda bahsettiğimiz tarihi üç sınıfa ayırma mevzunu Ortadoğu ülkeleri ve milletlerini Yahudiler, İran-Persler, Araplara ve Türkler uygulamakta hepsinin Hatırlanan Yakın Tarih, Yeniden Canlandırılan Tarih ve Yaratılan Tarih olarak sınıflanan tarihlerinin isimlendirmesini ya da dönemlendirmesini yaparak kısaca bilgi vermektedir.
“Bir toplumun kolektif hafızasının en eski ifadeleri genellikle edebidir.” (S:39) diyen Bernard Lewis şiir’in, şarkıların, destanların toplum kimliğini oluşturmada ve sahip olunan kimlik şuurunu taşımada etkili olduklarını ifade eder. Sırpların 1389 Kosava savaşının kahramanlıklarını masallarına işlemiş ve Türk hâkimiyetinde kaldıkları yüzyıllar boyunca Sırp savaşçılarının ve krallarının kahramanlıkları kimliklerini muhafazaya ve taşımaya yardımcı olmuştur.(S:40) Gerçek olaylardan, savaşlardan çıkarılmış epikler ile hayali bir geçmişe dayanan yaratılmış epikler “çok sayıda yan mahsulle birlikte modern zamanlara kadar varlığını korumuş ve hafızayla kurgunun arasındaki sınıra dokunmuş ya da sınırın ötesine geçmiştir.” (S:40-41) Tiyatro, sinema, radyo ve televizyon günümüzde “iletişimin gelişmesi, kurum kimliğinin popüler temsilinin kapsam ve etkisini oldukça artırmıştır.” (S:41)
“Topluluğun birlik hafızasının korunduğu ve beslendiği ikinci bir yol anmalar, bayramlar oruçlar ve kutlamalardır.” (S:41) Yahudi toplumundan örneklerle orucun nasıl kimliği muhafazaya ve Yahudi tarihinde yaşanılan olayı her yıl hatırlattığını kutsal kitaplarından örneklerle aktararak bunların hatırlanan tarih olduğunu ifade eder.
Bernard Lewis hatırlanan tarihin bir türü olarak “varlığını koruyan görenek ve yasadır” (S:45) diyerek yaşayan geçmiş olarak onları andığımız ifade eder. Hatırlanan tarih olarak Görenek ve Yasalara İngiliz Ortak Hukuku ile Müslüman Sünneti’ni örnek olarak vermektedir. Eski teamüllere göre içtihat hukuku olarak geçmişi anmaya devam ettiğimiz bir sistemdir.
Bernard Lewis’e göre bir de “geçmişteki olayların bilgi ve şu anla gelecekteki rehberliği için kaydedilmesini açık amacıyla kaleme alınan tarih yazımı ve tarih metinleri vardır.” (S:46) anlaşılacağı üzere bu tarihi belgeler şu anı ve gelecekteki benzer durumlarda rehberlik yapmak amacıyla özellikle kaleme alınmış, kaydedilmiş bilgilerdir. Ancak Bernard Lewis tarihi belgelerin de tartışmalı olduğunu ve bazılarının her şeyi tarihi belge olduğunu “Bazı bilginler için yalnızca bu tür [tarihi bilgi ve belge olarak kaydedilenler] tarih, tarih olarak adlandırılmayı hak eder; geri kalanı mit, efsane, gelenek, kronikler ya da yalnızca geçmişten ibarettir.” (S:46) şeklinde ifade etmektedir. Yine Bernard Lewis’e göre Tarihin yeniden canlandırılması Avrupa’da Rönesans zamanında bir bilgince merakın sonucunda başlamış ve Batı Avrupa uygarlığı ile onun etkilemiş olduğu “kızlarının ve müritlerinin” bir uğraşısı ve başarısıdır. Bernard Lewis “Tarihçi bir iddiayı kanıtlamak için yola çıkmamalı, malzemesini amacı uğruna seçmemeli ya da belirli bir görüşe vurgu yapmamalı; kanıtın kendisini götürdüğü yere gitmelidir.” (S:46) diyerek tarihi bilgi ve belgenin gerçek manası üzerinden kullanılması gerektiğini, ideolojik amaçları uğruna tarihi bilgi ve belgenin çarpıtılarak yorumlanmasını, çarpıtılmış manasıyla kullanılmamasını ifade etmektedir. İnsanların ön yargılarının da belgenin rengini değiştirebileceğini bu ifadelerine eklemektedir.
“Eleştirel tarih hafızaya dair bir hoşnutsuzluk ve onun eksiklerini giderme arzusuyla başlar. (…) Eleştirel bilgin, hatırlanan tarihin ona sunduğundan hoşnutsuz olabilir [belgenin, bilginin içeriğinden hoşnutsuzluk]; zira bunun yanlış, yetersiz ya da aldatıcı olduğunu düşünebilir. (…) [hoşnutsuzlukları başka nedenden kaynaklananlar] tarihi olduğu gibi ya da kendilerine öğretildiği gibi değil, olmasını tercih ettikleri yazarlar. Bu ekolden tarihçiler için geçmişi değiştirmenin amacı soyut bir geçmişi aramak değil, kendi zamanlarındaki gereksinimlerine ve gelecek için özlemlerine daha uygun bir imgelem elde etmektir. Amaçları geçmişi daha hoşnut edici bir şekilde değiştirmek, yeniden ifade etmek, başka bir yere yerleştirmek ya da hatta yeniden yaratmaktır.” (S:47) Eleştirel tarihin iki versiyonu vardır; birincisinde eleştiri belge ve bilginin içeriğinden hoşnutsuzlukla yapılabildiği gibi, kincisinde ise tarihi belge ve bilginin gelecek inşa edebilmek için değiştirilerek kullanılmasıdır.
Bernard Lewis, Miliyetçilik ve Devrimciliği de tarihi istedikleri şekilde yazan, uydurma tarihe başvuran ya da tarihin boşluklarını kendi istedikleri gibi dolduran bir anlayış olduğunu ve Milliyetçilik ile Devrimciliğin hakim olduğu ülkeler de tarihin değiştirildiğini de iddia etmektedir. Devrimcilik için Rus tarihini örnek verirken milliyetçilik için Avrupa ve buradan yayıldığı diğer Asya ve Afrika kıtalarındaki ülkeleri ifade etmektedir.
Bernard Lewis göre İspanya Endülüs İslam Devletinin yıkılışı ve 1492 de sekiz yüzyıl hüküm sürdükleri İspanyadan tamamen sürgün edilmeleriyle ilgili tarihi bilginin Müslümanlarca unutulduğunu ancak “Müslüman tarihinin bu kısmının yeniden canlandırılışı tamamıyla, bazıları İspanyol, bazılarıysa diğer farklı Avrupa uluslarından Avrupalıların eseridir.” (S:60) Bernard Lewis Batılılar tarafından yapılan bu canlandırmanın dayanağının Faslı bir tarihçi olan el-Makkari’nin 17. yüzyılda yazdığı Müslüman İspanya’nın tarihine ve edebiyatına dair ansiklopedisi olduğunu, bu ansiklopediyi de 1840 yılında Pascual de Gayangos’un eksik bir İngilizce ile yayınlamasına bağlamaktadır. Bundan sonra da başka başka Batılı bu kitaba atıf yaparak Müslüman İspanya tarihini İspanya tarihinin bilinmeyen tarihini ortaya çıkaran bir tarihe bağlamışlardır.”Müslüman İspanya’nın tarih ve uygarlığından bütünüyle Batılı bilginlerin çabaları sayesinde haberdar olmuş olmaları kendi başına kabul edilmesi güç bir durumdu.” (S:62) bu yüzden Müslüman bazı tarihçilerin de kötü niyetli ve peşin hükümlü Batılı tarihçilerinin Müslüman Endülüs İspanyasının tarihini kasıtlı gizlendiğini iddia ettiklerini ifade etmektedir. Batılı tarihçilerin ve Arapça el yazması eserlerin toplanması amacıyla II. Abdülhamit İspanya’ya bir elçi bile göndermiştir.
Bernard Lewis’in “Hatırlanan, Yeniden Canlandırılan Ve Kurgulanan Tarih” kitabı tercümesinin dili oldukça karışık ve anlaşılmaz. Kitabı tercüme eden Fatih Yücel büyük ihtimal İngilizce aslın tercümesi sırasında sözlük manası dışında bir mana vermemek için Türkçede daha kolay anlaşılmaya sağlayacak Türkçe deyimlerden yararlanmamış. Paragraflar kesin ve net bir sonuç vermemekte, anlatılmak istenen sanki silik bir şekilde ileri ki paragraflarda da devam ettirilmektedir. Kitapta dizgi ve imla hataları da mevcuttur.
“Tarihçilerin İspanyol İslam’ına isnat etmekten özellikle zevk aldıkları niteliklerden biri, hoşgörü erdemiydi.” (S:63) diyene Bernard Lewis İspanya Müslümanlığını Yahudi karşıtlığı bakımından Ruslara ve diğerlerine göre genel manada hoşgörülü görse de İslam hukukçularının bakış açısı ile “Müslüman hukukçular ve tarihçiler tarafından aynı şekilde bir erdem değil, görevin ihmali, gerçek inananların üstünlüğünün altını çizen, diğerlerineyse hoş görülen fakat daha aşağı bir yer veren İslam’ın kutsal yasasına karşı işlenen bir günahtı.” (S:63) diyerek hoş görünün üstünlerden aşağı olanlara gösterilen bir davranış olduğunu ve İslam hoşgörüsünün diğerlerini Müslümanlarla eşit görmediğini anlatmaktadır. Bernard Lewis’in saçma bulduğu 1951 yılında Pakistan’da Khalifa Abdul Hakim’in İslam dışı tebaa için söylediği “Hayat, inanç ve şereflerinin korumasına bütünüyle sahiptirler; onlara hiçbir iktisadi ya da hukuki yükümlülük dayatılamaz. Bütünüyle fırsat eşitlikleri vardır ve yasa önünde herkes eşittirler.” (S.64) bu kadar net bir cümleyi bile saçma bulması, aslında İslam’a peşin hükümlü yaklaştığını, baktığını gösterir. Sanki bu cümlede denilenlerle uygulamalar aynı değil birbirini tutmuyor demek istemiştir. İslam dünyası dinlerinin tanımış olduğu bütün insani hakları gayrimüslimlere tanımış ve onların İslam’ın hüküm sürdüğü geniş coğrafyada din, dil ve kültürlerini koruyarak hayatlarını idame ettirmesini sağlamıştır. Eğer İslam’ın hoşgörüsü olmasaydı bu gün yeryüzünde Hıristiyan ve Yahudi kalmazdı, asimile olarak kaybolurlardı. İslam onların inanç, dil ve kültürlerini korumuştur. Hele Yahudileri yok olmaktan yine Osmanlı korumuş ve vahşi Batılıların elinden almış, kendi topraklarına yerleştirmiş, onlara yeni bir hayat sunmuştur.
Bernard Lewis’in vermiş olduğu birçok örneğinden anlaşılmaktadır ki otoriteler kendi kültürlerine ait olan ancak otoritelerin aleyhine olabilecek tarih vakaları unuturmuşlar ancak başka kültür ve yazarlar bu kültürün tarihi ile ilgili aktardıkları kaynak ve bilgilerle yüzyıllar sonra unutturan kültürün son nesilleri tarafından hatırlanıp, yeniden canlandırılmasın sağlamışlardır. Bu yüzden kültürler dünya medeniyetine ait bilgileri alarak o zaman içinde kendi kültürünün unutulmasını isteyen toplumdan korumuş ve geleceğe aktarmış olmaktadırlar. İbn Haldun’un Araplara yapmış olduğu eleştiriler dolayısıyla unutulmaya terk edildiğini ancak Türkler tarafından yaşatıldığını, insanlığın entelektüel tarihinde haklı yerini alışını ise Avrupalı tarihçilere, sosyologlara ve başka bilim insanlarının çabalarına bağlamaktadır.
“Haçlı Seferleri döneminin devasa Müslüman tarih yazımında “Haçlı Seferleri” veya “haçlılar” tabirlerinin hiçbir şekilde geçmemesi kayda değerdir.” (S:67) diyen Bernard Lewis Araplar tarafından Haçlı seferlerinin “saldırgan, fanatik Hristiyanların kendi halindeki Müslüman dünyasına saldırısı” (S:67) olarak gördüklerini ve bu yüzden de Haçlı Seferleri ve Haçlıların hiçbir zaman “Arapça karşılıkları olmamış” olduğunu iddia etmektedir. Araplar Haçlı Seferleri ve Haçlılar tabirlerini çok sonra ki yüzyıllarda ihtiyaca binaen kullanmaya başlamışlardır. Bernard Lewis Arap ve Arap tarihçilerin haçlı Seferlerini bilmediklerini ve bu konudaki kavramlara o zaman sahip olmadıklarını anlatırken meseleyi genelleştirmekte ve bütün İslam Dünyasını bilmemekle suçlamaktadır. Hâlbuki Türkler bu Haçlı Seferlerini durdurmak için canla başla çalışmışlar, vatanlarının tarumar olması pahasına da bundan vazgeçmemişlerdir.
Portekizlilerin Afrika sömürgelerinde, İngilizlerin Hindistan’da, Rusların Orta Asya da yönettikleri yerlerde önce geçmişi unutturacak tarih yazıcılığını denediklerini ancak daha sonra yönettikleri ülkelerden ayrılanlar hakkında ise ölmüş kişilerin anıları canlandırılarak kahramanlar icat edildiğinden bahseden Bernard Lewis Osmanlı imparatorluğu için de “Balkanlar’ın ve daha fazla olarak Arap devletlerinin tarihçileri, Osmanlı idaresinin elli ila yüz yıl kadar önce sona erdiği günümüzde bile Türklerin en küçük hakkını vermekte bile en büyük güçlüğü çekerler.” (S:77) diyerek Osmanlıdan bağımsızlığını kazanmış Bulgar, Sırp, Yunan, Arap tarihçilerin aradan geçen zamana rağmen hala Osmanlıyı hakkaniyetle anlatmadıklarını ifade etmektedir.
Bernard Lewis eski dünya topraklarının ilk defa Yunanlılar tarafından Asya ve Avrupa olarak adlandırıldığını ardından Asya’yı da ikiye ayırarak Asya ve Libya olarak adlandırdıklarını ancak Romalılar aynı sınıflandırmayı koruyarak Libya isminin yerine Afrika ismini (S:79) kullanmışlar; günümüzde de Yunanlı ve Romalıların sınıflandırdığı Asya, Avrupa ve Afrika kıta isimleri olarak kullanılmaya devam edilmektedir. Bernard Lewis sadece Avrupa’nın Yunan, Roma ve Yahudi, Hristiyan kökenlerinden türeyen ortak bir kültürle kendi kimlşiği ile gerçek bir tarihi kimliğe sahip olduğu ifade ile “Avrupa fikri, Helenlik, Latinlik ve Hristiyanlığın bir devamıydı” (S:79) dedikten sonra “Müslüman topraklarında coğrafyacılar dünyayı bir dizi “iklim”e ayırmış; üç kıtayı bölmüşlerdi. Fakat asıl önemli ayrım İslam Yurdu (Dârü’l-İslâm) ile geriye kalan Savaş Yurdu (Dârü’l- Hârb)” (S:80) olarak tasni ettiklerini ifade ediyor. Bernard Lewis’e göre modern zamanların bilimi Afrika ve Asya’nın yerlilerini Afrikalı ve Asyalı olduklarına ve bu durumun belirli bir siyasi ve tarihi önemi olduğuna ikna etmiştir.
Bernard Lewis tarihin yazılışıyla ilgili bir usul oluşturmakta ancak tercümenin çok karmaşık anlaşılmaktan uzak olması usulün kaybolmasına, ancak verilen örneklerden yola çıkarak ifade edilmek istenilen üzerine okuyucu kanaat sahibi olmaktadır.