CUMHURİYETİN İLK GAZETELERİ
Cumhuriyet tarihinin ilk yıllarında Medya-Basın haberciliği geniş topluluklara ulaşamasa bile kendini baskın hissettirebiliyordu. 1925 yılları itibariyle Dış devletlerinde sermayedarlığında gazete çıkarılmaktaydı bunlardan birisi Sahibi Reşit Benaiad ve Ali Namık Beyler olup, Fransızca ‘’Tanin’’ gazetesi, 4.000 adet basılmakta olup 3.000 adedi ise ayrı satılmaktaydı. Lakin muhalefet gazetesi olduğundan yeterli tiraja ulaşamayıp zarar etmekteydiler. Oysa Hüseyin Cahit Bey’in sahibi olduğu Türkçe ‘’Tanin’’ gazetesi çok iyi satış yapıyor hatta zamane Hüseyin Cahit Bey’in 9.000 liraya Berliet marka otomobil aldığı bilinmekteydi. Zamane İstanbul merkezli yöneticisi Muzaffer Bey, ‘’Volenté’’ gazetesi Alman Büyükelçiliği tarafından maddi desteklenerek Fransızca ve Almanca çıkararak asli hedefi enerjik Muhabiri Mr. Mothu yaptığı, Fransız Havas Ajansı aleyhine haberlerle donatmak idi.
Türkçe günlük gazetesi ‘’Son Telgraf’’’ın sahibi Giritli Suphi Nuri Bey olup, 4.000 adet tiraja sahipli olup öncesi ‘’Müstakil’’ ve ‘’Tercümanı Hakikat’’ gazetelerinin devamıdır. Siyasi ayağı ailece baskın çıkarak Jön Türkleri Girit konusunda uzlaşmaz politika haline getirterek Venizelos’un Sofya ve Balkan anlaşması yapmasına ve Balkan savaşına neden olduğu bilinir. Evveli Adana merkezli sonrasında daha fazla kesime ulaşabilmek için İstanbul’a taşınan ‘’Toksöz ‘’ gazetesi sahibi ve Başyazarı Abdülkadir Efendi aslen siyasete atılmak için ordudan ayrılan eski bir subay olup, basın camiasına gönül vermiştir. Gazete günlük 4.000 adet tiraja ulaşarak Adana’ya posta yoluyla her gün düzenli göndermekteydiler.
Ankara’da basılan ‘’Hakimiyet-i Milliye’’ gazetesi sahibi ve Genel Yayın Yönetmeni Siirt milletvekili Mahmut Bey idi. Bu gazete tarihi kaynaklarca Mustafa Kemal Paşa’nın emriyle 1921 yılında kurdurulmuştur. Günlük 3.000 baskısı çıkarılarak genelde okuyucusu Anadolu halkı idi. O zamanlar da Ankara’da iki aktif gazete vardı ‘’Hakimiyet-i Milliye’’ ve ‘’Cumhuriyet’’ idi ki ‘’Cumhuriyet ‘’gazetesi Milletvekili Yunus Nadi Bey’in kontrolünde yayın hayatını idame ettirmekteydi.
İttihat ve Terakki komitesi tarafından senato sekreterliğine atanan Sahibi ve Başyazarı İsmail Müştak Bey’in ‘’İstiklal’’ gazetesi ise siyasi içeriği ağır bastığından İngilizlerce tutuklanarak Malta’ya sürülmüştür. Günlük 3.000 adet baskısıyla başta İttihat ve Terakki’nin kuruluşunda maddi desteği lakin sonrasında maddi desteklemediği bilinmektedir. Türkçe günlük ‘’Sabah’’ gazetesi, Muhabirlik ve Foto muhabirliği yapan Şükrü Bey ve Vahit Bey tarafından kurularak günlük 3.000 adet tirajıyla zorlukla 2.000 adet sattığıdır.
Eski Türk gazetecilerden Ahmet Cevdet Bey günlük ‘’İkdam’’ gazetesini 6.000 adet basarak radikal milliyetçi uslüb takınmıştır. Bu yüksek tiraj ve satışını Eski rejim döneminde Abdülhamit çağında kendi çıkar ve görüşlerini Yıldız sarayının politikasıyla uyuşturmayı bilerek aylık saraydan 150 altın lira desteklendiğidir. Öncesinde ‘’Vakit’’ gazetesinin yöneticisi ve ortağı Ahmet Emin Bey’in kurduğu ‘’Vatan’’ gazetesi ise; Türkçe günlük sabah baskısı 7.000 adet çıkarılarak, nüfuzunu iyi kullanırdı. Ahmet Emin Bey, aslen eğitimini ABD devletlerinde yaparak ileri derece İngilizce diline sahip idi.
İstanbul’da Akşamları basılan ‘’La Volonte’’ gazetesi sahibi eski bir asker Muzaffer Bey olup siyasete atılarak İnönü’nün Dış ilişkiler Bakanı olmuştur. Almanlar’ın maddi destek verdiği gazete ,günlük 2.500 adet basarak ancak 1.000 adet satış yapabildiği bilinmektedir.Buarada İstanbul’da Tünel’in yanıbaşında Alman Basımevi ‘’Loeffer’’ gazetesi çıkarılarak bu basımevi İzmir’den Ermeni kökenli Abbazoli adında biri satın alarak azınlıklar hakkında destekleriyle bilinmektedir. Türkiye’yi Batı uygarlığına yükseltmek isteyenlerin hangi emellerle kimlere hizmet verdikleri halen gizli kapaklı saklansa da tarihte hiçbir şey saklı kalmayacaktır.
ARAŞTIRMACI YAZAR-TARİHÇİ
VOLKAN YAŞAR BERBER