MEVLEVİLERE GÖRE MEVLÂNA VE MEVLEVİLİK HAKKINDA DOĞRU BİLİNEN ELLİ YANLIŞ
Halim KAYA
Kudsi Erguner “Mevlevilere Göre Mevlâna Ve Mevlevilik Hakkında Doğru Bilinen Elli Yanlış” adlı kitabını “Mevlevi kültürün son yıllarına şahit olmam, bu tecrübe ve öğretilerin neredeyse tek temsilcisi kalmam sebebiyle de anılarımı gelecek kuşaklara aktarmayı borç bilirim” diyerek “insanların sevdiklerini iddia ettikleri Mevlana’nın eserlerinden feyz almak yerine, onu kendilerine benzetmeye, kendi sözlerini ona ithaf etmeye başlamaları” ve “Farklı çevrelerde şahit olduğum, iftiraya varan iddialarda, çeşitli dillerde yayımlanan kitaplarda, yazılan romanlarda, tercümelerde yaratılan Mevlana ve Mevlevi imajının bana öğretilmiş olan ile uyuşmadığını görmek” (S:12) dolayısıyla Mevlevilik öğretisinin uğrayacağı dejenerasyondan duyduğu endişe sebebiyle yazmıştır. Kudsi Erguner bu endişesinde de yüzde yüz haklı görünmektedir. Mevlana’nın ve Mevleviliğin sınırlar aşan şöhreti ve eserlerindeki İslami Hoşgörü hümanizm açısından kullanılmaya müsait olması dolayısıyla önüne gelen eserlerini okumadan kulaktan dolma cümlelerle sözlerini süslemeye çalışırken Mevlana’nın söylemediği birçok sözü onun sözü diye nakletmeye ve yapmadığı birçok davranışı da Mevlevilik olarak sunmaya başlamışlardır.
Birinci baskı olarak Kasım 2022’de Albaraka Yayınlarından çıkmış olan “Mevlevilere Göre Mevlâna ve Mevlevilik Hakkında Doğru Bilinen Elli Yanlış” adlı kitap hemen ilk sayfada Kudsi Erguner’in sanat hayatını anlatan kısa bir yazıdan sonra, kitabın künyesini ihtiva eden bir sayfa ve akabinde kitabın ismi ile yazarın ismini taşıyan sayfa bulunmaktadır. İçindekiler kısmı baştaki önsöz ve sondaki Kaynakça haricinde kitabın isminde de geçen “Elli Yanlış” isimlendirmesine cevap olacak 50 farklı konuyu 226 sayfada anlatan 50 başlıktan oluşmaktadır.
Kudsi Erguner kitabın ilk konusu olan “Mevlâna: ‘Gel, Gel, Kim Olursan Ol Yine De Gel!” Didi İddiası” (S:15) adlı yazıyla başlamış. Daha önce başkalarının da yazdığı benim gibi az çok okuyan herkes tarafından bilinen ama kullanmaktan ve Mevlana’ya atfetmekten vazgeçmediği dörtlük olan “Gel gel, her ne olursan ol yine gel” şiirinin Mevlana’ya ait olmadığını haykırarak başlamaktadır. Bu şiirin Mevlana’ya ait olmamasından başka çok da eleştirilecek tarafı yok gibi. Bu şiir bana göre İslam’ın engin hoşgörüsünü ve kulu cezalandırmak değil de Hak yola kazandırmayı esas alan bir anlayışı ifadeye çalışmaktadır. Ancak günümüz insanlarının İslam’ı yaşamayı işine geldiği şekilde yaşamak olarak anlayıp, İslam’a girip çıkmanın bir mahzuru olmadığı anlayışını yansıtmak için bu şiiri kullanmaya çalışmalarından dolayı mahzurlu da görülmektedir. Tövbe kapısı açık olması demek zevk almak için günah işle dön tövbe et manasında değildir. Tövbe bir anlık gafletle yaptığın hatadan nadim olarak bir daha yapmamaya azm-ü cezm-u kast etmek suretiyle pişman olarak o hatayı bir daha işlememektir. Kudsi Erguner bu dörtlüğünün 967-1049 yıllarında Nişabur’da yaşamış Ebu Said Fazlullah Ebi’l Hayr’a ait olduğunu, ancak Mevlana’nın şiiri olarak anılmasına da 1950-1972 yılları arasında Mevlâna Müzesi müdür olan Mustafa Necati Elgin’in sebep olduğunu (S:16) ifade etmektedir. “Ancak her işittiğimiz hikmetli sözü ona mâl etmek doğru değildir. Zira hoşa giden bazı güzel cümleler tuzak da olabilir.” (S:20) diyerek Mevlana’ya ait olduğu söylenen ve tablolar halinde basılarak evlere dükkânlara asılmaya başlanan “Yedi Öğüt” (S:18) başlıklı sözlerin de Mevlana’ya ait olmadığına ve bu sözlerin bazen tuzak olabileceğine dikkatimizi çekmektedir.
Mesnevi’nin Mevlana’nı kitabının adı olmadığına, “her iki mısraı birbiriyle kafiyeli, konusu hikâye veya destan olan bir şiir formu” olduğunu, Firdevsi’nin Şahname’sinin Fuzuli’nin Leyla ve Mecnun’u, Şeyh Galib’in Hüsnü Aşk’ı, Aşık Paşa’nın Garibname’si gibi eserlerin de mesnevi türünde yazılmış şiirler olduğunu, bu yanlış anlaşılmanın sebebinin diğer eserlerin özgün farklı isimlerle anılırken sadece Mevlana’nın eserinin “Mesnevi” olarak anılmasından kaynaklandığını (S:21) ifade etmektedir.
Kudsi Erguner “Konya halkı ve seçkinleri için Mevlana’nın çağdaşı başka tarikatların şeyhlerinin çok daha itibarlı olduğu bilinir. [Mevlâna] Kendi ve etrafındakilerin, İbn’i Arabi’nin evlatlığı ve halifesi Sadreddin Konevi’ye kıyasla çapulcu kabul edilmelerine üzülen Mevlana”nın bu üzüntüsünü “Yazık Konya halkına, bizim zevkle dolu semamızdan usandılar ve alttan alta bizim aleyhimizde bulunuyorlar, bizim bu güzel ve neşeli halimiz onların hoşlarına gitmiyor.” (S:34) tarikatlarındaki sema ve neşeleri olduğunu söylese de sadece bu değildir halkın davranışının arkasındaki tek sebep, bugün onları yazan Mikail Bayram gibi yazarlardan öğrendiğimize göre halk Mevlâna ve Şems arasındaki sırlı ilişkiden hoşlanmadığı gibi Mevlana’nın Moğollar ile sürdürdüğü ilişkiden de şüphelenmekte idiler. Bu konularda halkın şüpheleri doğrultusunda haklı olduğunu söylemek bugünden geriye çok da doğru isabetli bir fikir olmasa da o gün ve bugün bunlara inananların bu kanaate varmalarına yine Mevlana’nın kendi davranışları sebep olmuş görünmektedir. Halbuki dinimiz insanlarda şüphe uyandıracak davranışlardan kaçının buyuruyor. Peygamber Efendimiz Ramazan’ın son on gününde itikafta olduğu bir sırada eşi Safiyye onun ziyaretine gelir. Eve dönerken gece olduğu için Peygamberimiz (s.a) onu uğurlamak üzere mescidin dışına çıkar. Eşiyle yolda yürürken bu sırada yoldan geçen iki sahabe Peygamberimizi görürler ve adımlarını sıklaştırarak yürümeye başlarlalar. Onların bu durumunu gören Peygamberimiz arkalarından “Durun bekleyin” diye seslenir. Durdukların da eşini göstererek, bu benim eşim Saffiye’dir, der. Buna şaşıran sahabeler, akıllarına yanlış bir şeyin gelmediğini söylerler. Bunun üzerine Peygamberimiz, “Ben sizin gönlünüze şeytanın yanlış bir şey telkin etmesinden endişe ettim.” buyurur.
Kudsi Erguner Mevlâna anma törenleri hakkındaki kanaatini de “Mevlevi kültürü ve mirası turistik anlamda Konya’da, kültürel açıdan İstanbul’da, itikad olarak ise sadece Mevlâna muhibbi zarif insanların gönlünde yaşıyor” (S:38) diyerek ortaya koyuyor. Hata “günümüzde çoğu Turizm ve Kültür Bakanlığı Güzel Sanatlar Müdürlüğü memuru olan semazenleri ya da düğünlerde, eğlence yerlerinde dönerek hayatını kazananları Mevlevi dervişi değil; profesyonel dansçı kabul etmek daha doğru olur” (S:42) diyerek, dervişlerin sema’yı ibadet niyetiyle ama vecd halinde yaptıklarını, resmi memur pozisyonunda bu işi icra edenlerin de sanki düğün çalgıcısı vazifesi gördüklerini ifadeden geri kalmıyor. Şems’in sema hakkındaki “Sema’da el ve ayağın vecd olmadan hareket etmesi haramdır ve küfürdür.” (S:43) sözleri bizim kanaatimizin doğruluğunu da ispatlamaktadır.
Kudsi Erguner Farsça’da kırk manasına gelen “çille” ile Türkçedeki eziyet sıkıntı anlamına gelen çilenin karıştırıldığını, dolayısıyla Mevlevilik tarikatında dede’lik mertebesine ulaşabilmek için gereken bir süreç olan çille, kırk gün sosyal hayattan soyutlanarak yalnızlığı seçerek (S:45) nefsine galebe çalmak olarak tarif ederken “çille” olarak tarif ettiği tasavvufi tabiri hemen akabinde kendisi de “çile” olarak kullansa da daha sonraki kullanımlarında “çille” olarak kullanmaya devam etmektedir. Her ne kadar “çille” genel manada tarikatlarda kırk gün olsa da Mevlevilikte “rıza” kelimesinin Arapça harflerinin karşılığı ebcet hesabıyla binbir olması dolayısıyla binbir gün (S:45 olarak kabul edilir.
Kudsi Erguner “Mevlevilere Göre Mevlâna ve Mevlevilik Hakkında Doğru Bilinen Elli Yanlış” adlı kitabında zamanla Mevlevilik adına oluşan bidat ve hurafeleri ayıklamaya eşyalar ve kullanılan Ney gibi musiki aletlerine yüklenilen kutsallıkların doğru olmadığını göstermeye çalışmış, Mevleviliği Mevlana’nın zamanında ki asıl tarikat öğretisiyle bilinmesini istemiştir.
Tarikat geleneğinde o tarikata mensup olmak o tarikatın şeyhinin tarikata mensup olmayan öz evladından daha makbul olarak kabul edilir. Nitekim Mevlana’nın öz oğullarından “Sultan Veled hem yol hem de bel evladı olurken, kardeşi Muhammed Alaeddin babasının bel evladı olsa da yol evladı olamaz.” (S:75) hatta Şems ile Mevlâna arasındaki sırlı ilişkide Şems’e kızdığı için Şems’i öldüren katiller arasında yer aldığı için Babası Mevlana’nın Muhammet Alâeddin’in cenaze namazını kılmadığı da rivayetler arsındadır. Şeyh olmak için bel ve yol evladı olan şeyhler daha makbul olabilir ancak tarikat için mensup olduğu tarikata en sadık olan mürid daha makbuldür, şeyhin oğlu olup da tarikat ile ilişkisi olmayan birinin tarikatın öğretisi bakımından önemsiz olması da normaldir. “Mevlâna, ilk hanımı Gevher Hatun’un vefatından sonra Rum asıllı olduğu söylenen Kira Hatun ile evlenir. Ondan da bir oğlu (Emir Muzafereddin) bir kızı Melike hatun) doğar ancak bilinmeyen bir nedenle bel evladı olarak [tarikat silsilesinde] yer almaz.” (S:76)
Mevlevilik Sultan II. Mahmut zamanında Sultanın Mevlevi muhibbi olması ve Abdulmecid döneminde Tanzimat Fermanıyla devlet kurumlarında ve sosyal hayatta başlatılan yeniliklerle “saray halkı ve toplumun elit kısmıyla birlikte Mevleviler de gittikçe hızlanan bir Batılılaşma yaşar.” hatta Galat Mevlevihane’si Mevleviliğin Batı kültürüyle tanıştığı önemli bir mekandır. Fransız Araştırmacı yazar Thierry Zarcone’nin yazdığı “Mystiques Philosofhes et franc Maçons en İslam” (İslam Dünyasındaki Mistik Filozof ve Masonlar) adlı kitapta Galat Mevlevihanesi Şeyhi Ataullah Dede’nin “Fransızca öğrendiğini, İngiliz Elçiliğinde toplanan Bulwer Mason Locası’na katıldığını, ayrıca Fransız Masonların La Grande Loge de la Turquie’sinin İstanbul’daki kurucu üyelerinden olduğu” (S:93) yazar. Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Mason localarını kapattığı düşünülürse Ataullah Dede’nin pek de Atatürk gibi milli endişeler taşımadığını söyleyebiliriz. Ancak diğer yanda yenilikçi ve Batıcı olan, Mevlâna neslinden gelen Cumhuriyet döneminde Kastamonu ve Yozgat milletvekilliği yapan Veled İzbudak Çelebi İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Milli Müdafaa hareketinin üyesi olarak “Tekke ve dergahların kapatılması ile ilgili kanunu hazırlayan Refik Koraltan başkanlığındaki komiteye danışmanlık yapmasının yanında, Ulusalcılık, Türkçülük ve Türk Dilinin Sadeleştirilmesi hareketinin önderi” (S:94) olarak milli bir çizgide Batılılaşmaya destek olmuştur. Kudsi Erguner 1925 yılında çıkarılan dergahları ve tekkeleri kapatan 677 sayılı kanuna devrin mutasavvıfları ile şeyhlerinin karşı çıkmamalarına “korkudan çok Batı medeniyetine olan inançları” (S:94)’nı nedeni olarak görür.
Kudsi Erguner; Mevlâna ve tasavvuf uzmanı Prof. Dr. Bediüzzaman Firuzanfer’in İbnü’l-Arabi’nin Mevlana’dan farkını “İbnü’l-Arabi tasavvuf ve irfan usullerini istidlal yoluyla takrir etmiştir.” (S:103) diyerek ortaya koymuş, İbnü’ül Arabi’nin tasavvuf ve irfan yolunu delilleriyle açıkladığını, İbnü’ül Arabi’nin tasavvufun kelamcısı olduğunu, bunun sebebinin de Mevlana’nın sema ve vecde olan aşırı düşkünlüğü olduğunu ortaya koyduğunu ifade etmiştir.
“Mevlâna zamanında iki asır sonrasına kadar bugünkü şekliyle bilinen bir Mevlevi ayini yoktur.” “Bugün bildiğimiz tören seması ise Mevlana’dan sonra şekillenir.” (S:120)
Hippiler’in Doğuya giderken uğradıkları İstanbul ve Konya’da gördükleri Mevlevi Semasına, ney üflemeye mistik ve gnostik çevrelerin meditasyon tekniği olarak yeni bir anlam yüklemeleriyle 1970’li yıllarda Sema’ya meditasyon gözüyle bakılmaya başlandığını, ancak Mevlevilerin ve Mevlana’nın “herkesin bir zikri var bizim zikrimiz Allah Allah, biz O’na aidiz O’ndan gelip O’na gidiyoruz.” (S:128) diyerek Semanın bedensel ve zihinsel bir terapi değil, Tanrı’nın zatının ismi olan Allah kelimesinin zikredildiği bir ibadet olarak görürüler. Son yıllarda moda haline gelen Hint felsefesine ait meditasyon denen batıl işler İslam tasavvufunun içine karıştırılarak dejenerasyona sebep olunmakta, İslam dışı bir İslam anlayışı bilerek ya da bilmeyerek yaygınlaştırılmaya çalışılmaktadır.
Şems-i Tebrizi’nin ve Mevlana’nın eserlerinden örnekler vererek Mevlana’nın Sema ve Müzik hakkında “[Sema yapmak], Müzik dinlemek kâmil insana farz yani ilahi bir emir, dervişlere helal, avama ise haramdır.” (S:129) dediğini aktaran Kudsi Erguner, burada farkında olmadan fetvaların kişiye, zamana ve mekâna göre değişebileceğinin en güzel örneğini vermiştir. Kişilerin özel halleri fetvanın neticesini son hükmünü etkileyeceği gibi zaman ve mekânında fetvanın sonuç hükmünü değiştirebileceğini bize göstermektedir. Kudsi Erguner, Mevlana’dan iki asır önce yaşamış Osman bin Hücviri’nin Keşf-ül Mahcub adlı eserinden “Semanın en üstünün Kur’an, sonra şiir ve hikmet dolu sözler, en sonuncusunun da nağmeli müzik dinlemek” (S:131) olduğunu aktarmaktadır.
Mevlana’nın Türklüğü, Hint ya da Afgan veya Rum oluşu konusunda Kudsi Erguner’in verdiği cevap hiçbir ilmi gerçeğe dayanmaz zaten sonuçta onu soy olarak bir millete mensup görmemiş, bu durumu onun kendi “Aşıkların milleti de mezhebi de Allah’tır” (S:136) sözünü aktararak ispatlamaya çalışmıştır. Ancak “Ey insanlar! Şüphesiz sizi bir erkek ile bir dişiden yarattık, tanışasınız diye sizi kavim ve kabilelere ayırdık, Allah katında en değerli olanınız O’na itaatsizlikten en fazla sakınınızdır. Allah her şeyi hakkıyla bilmektedir, her şeyden haberdardır.” Hucurat Suresinin 13. Ayetindeki “tanışasınız diye sizi kavim ve kabilelere ayırdık” ilahi gerçeğine aykırı söz etmekte, görmezden gelmektedir. Bu ifadeleriyle İslam’ın Ümmet anlayışını savunuyor olsa bile o ümmetçilik bile millet gerçeğini inkâr etmeden bir dindaşlık öngörmektedir. Tamam bugünün Afganistan’ından, Türkiye’sinden, İran’ından değildir. Rum hiç değildir çünkü Horasan’da Belh’de doğmuştur. DİA’ya göre 1040-1308 tarihleri arasında Büyük Selçuklular söz konusu coğrafyada etkin ve Türkler hala akın akın Batıya doğru gelirken uğrak yerlerinden birisidir Horasan bölgesi. Mevlana’nın Farsça yazmasının sebeplerini anlattığı (S:137) bölümde “… İran, Horasan, Hindistan’da Türk asıllı aileler tarafından kurulan devletlerin geçmişine bakıldığından XV. Yüzyıla kadar hiçbirinin …” (S:137) ifadeleriyle Horasan’ın Türk idaresinde olduğunu kabul etmektedir. İslam tarihinin ilk yılları 7. ve 8. yüzyıllardır. XV. yüzyıla kadar Horasan yaklaşık 700 yıl Türk idaresinde kalmıştır.
Yukarıda Mevlana’nın mezhebinin olmadığını, onun mezhebinin aşk ve Allah olduğunu söyleyen Kudsi Erguner burada “Mevlâna, babası ve ailesi gibi Sünni-Hanefi olup Ebu Hanife’nin yolundan ve mezhebindendendir. Mevlâna, Hanefi medreselerinde terbiye görür.” (S:144) diyerek kendisiyle çelişmektedir. Hangisi doğrudur Mevlâna mezhepsiz sadece Allah inancına mı sahipti, yoksa İslam dininden ve Sünni-Hanefi miydi? Mevlana’nın dinler üstü olmadığını, Kur’an’a, Peygambere ve dine ne kadar sadık olduğunu anlatırken kendi sözlerinden ve eserlerinden vermiş olduğu örnekler de göstermektedir ki Mevlâna İslam dairesinde, Peygambere muti ve ibadetlerini yerine getiren bir mümindir. (S:155-157)
Kitabında sıkça İttihat ve Terakki Cemiyetine, Türkçülere, Türk İslam Sentezcilerine, Cumhuriyete ve Kurucu anlayışa sataşan, Mevlana’nın Türk olmadığını söyleyen, Ömer Lütfi Barkan’a ve Kolonozitör Türk Dervişleri kitabına, Fuat Köprülü ve “Türk-Moğol Şamanizm’inin İslam Tarikatları Üzerindeki Etkisi” adlı kitabını eleştiren, Mevlana’nın “Din tüccarı bir misyoner değil; peygamberlerden sonra aleme Rahmet olan bir Hak dostudur” ve “Ne bir dini kurumun ne de sömürgeci, işgalci bir hareketin iş birlikçisi” olmadığını savunan Kudsi Erguner’e göre Mevlana için “misyoner sıfatını kullanmak, şüphe götürmeyecek bir yanlış olmaktan öteye gitmez.” (S:150) Kudsi Erguner’in bu cümlelerinden Mevlana’nın Türk olmaması dolayısıyla gayr-i milli olduğu, Dini Kurumlar ile iş birliği yapmadığı Hak dost olması hasebiyle de Deist bir Mevlâna, misyoner olmadığı ve kolonozitör Türk dervişlerinden olmadığı dolayısıyla da İslam’ın tebliği gibi bir derdinin olmadığını mı, işgalci bir hareketin işbirlikçisi değil derken Türkiye Cumhuriyetini kuranları mı işgalci olarak kastettiğini anlamamız gerektiğini, anlatmak istediğinin Türk olmayan, Deist, İslam Tebliği derdi olmayan, Türkiye’deki Türkleri işgalci gören bir Mevlana mı olduğunu kendisinden sormamız gerekmektedir. Kaldı ki Mevlana’nın kendi soyundan gelen son dönem Konya Çelebilerinden Veled İzbudak bile hem Cumhuriyet dönemi milletvekillerindendir hem de İttihat ve Terakki kurucularındandır. Ayrıca işgalcilerle iş birliği konusunda Mevlâna Selçuklu Devletinin Başkentine kadar işgal eden Moğollarla iş birliği yaptığı hatta Moğol ajanı olduğu hususunda suçlanmıştır. Kudsi Erguner Mevlana’yı koruyacağım derken başka yanlış anlaşılmalara sebep olacak tartışılacak ifadeler kullanmaktadır.
“Mevlana’nın aşk peygamberi(!), Mevleviliğin de onun dini(!) çok mühim Bir yanlış anlaşılmadır” (S:176) diyen Kudsi Erguner bu hususa ilk defa sebep olan kişinin “Aşk Peygamberi Mevlana’nın Hayatı” (S:175) adlı kitabı yazan Nezihe Araz olduğunu söyler. Kim olursa olsun kavramları yanlış kullanırsa Kudsi Erguner gibi doğrusunu söylemek her Müslümanın boynunun borcudur. Peygamberlik makamı çalışmakla kazanılacak bir makam statü değildir, Allah, Peygamber olarak görevlendireceği kişiyi kendisi seçer ve eğitir zamanı gelince de Cebrail (a.s) gönderir ve tebliğini yaptırır. İnsan eli ile uydurulmuş olan inançlara da din demek ve bu inanç sistemini uyduranları peygamber olarak adlandırmak İslami inanç bakımında doğru değildir. Türkler müspet yönde topluma faydalı bir işe öncülük eden ve ilk o işin icara edilmesini sağlayan kişiler “Pir” derler. Nezihe Araz’ın burada kitabına yaptığı isimlendirme “İlahi Aşkın Piri Mevlana’nın Hayatı” şeklinde olsaydı daha doğru bir isimlendirme olmuş olurdu.
İhvanı Safa ekolüne mensup ilahiyatçılarından başlayan ve son devir İslam ilahiyatçılarından Yaşar Nuri Öztürk, Süleyman Ateş, Ömer Rıza Doğrul gibi düşünürler İslam inancında Reenkarnasyonu- Tenasüh-Ruh göçü olduğunu söyleyerek Kur’an’dan bazı ayetleri de buna işaret ettiğini söylemişlerdir. Yaşar Nuri Öztürk bir televizyon programında hala YouTube’de yayınlanan bir videoda Mevlana’da da Reenkarnasyon inancının var olduğunu söylemektedir. Kudsi Erguner ise “Ulusçuluk arayışı içinde olan Ziya Gökalp, Enver Behnan Şapolyo, Fuad Köprülü gibi devrin İttihatçı ve Ulusalcıları bu inancı baz alarak Ahmet Yesevi ile başlayan, Hacı Bektaş ve Mevlâna ile Horasan’dan göç eden tasavvufun Türk Şaman geleneğinin İslam’a uygulanması olduğu tezini ortaya atmalarına” (S:184) bağlayarak Mevlana’daki yanlış yorumlanan ve Reenkarnasyonu-Tenasüh-Ruh göçü olduğu iddia edilen şiirlerinin Reenkarnasyon manası içermediğini savunmaktadır. Genelde bir tabirle söylenen “Şamanizm geleneğinin” İslam tasavvufunda uyarlandığından nasıl Reenkarnasyon’un alındığını ifade ettikleri sonuca vardığını anlayamadım ancak şu bir gerçek ki Peygamber efendimiz İslam’ı Tebliğ ederken bile o günkü toplumda yaşanılan her şeyi yok sayıp farklı bir hayat tarzı tebliğ etmemiş, mevcudu ıslah etmiş yanlışları ayıklamıştır. Bizim de kati inancımız Kudsi Erguner’in dediği gibi İslam inancında Reenkarnasyonu-Tenasüh-Ruh göçü yoktur, ancak bu yanlış inanca sebep “Ziya Gökalp, Enver Behnan Şapolyo, Fuad Köprülü” gibi milliyetçiler değildir. Tarih boyunca bu konuda yazan ilahiyatçılardır. Mevlâna da yanlış anlaşılmış ya da okuyanlar anlamak istedikleri gibi anlamıştır denilebilir.
Kudsi Ergüner her ne kadar Türk adına baştan beri olduğu gibi burada da “Mevlâna, zamanın adlandırmasıyla Moğol değil, Tatar veya göçebe Türklerden oluşan bu vahşi ordunun” (S:210) bir muhalefet gösterse de Mevlâna “Tu zi Tatar herasiy-u Hudara neşinasi/Ki du sad rayet-i ‘man suy-i Tatar berarem” (Tatarlardan [Moğollardan] korkmayın Allah Onların ordusundan/İki yüz iman bayrağı zuhur ettirecek) (S: 210-211) beytiyle Moğolların kısa zamanda İslamlaşarak Medenileşeceği haberini vermiştir. “İlhanlı Hükümdarı Gazan Han bu şiirden kendisinin kastedildiğine inanarak, (…) yüzbinlerce askeriyle birlikte Müslümanlığı kabul ederek Mahmud Han adını alır. Mevlana’nın oğlu Sultan Veled’e mürit olur.” (S:210) Kudsi Ergüner Mikail Bayram, Mehmet Fuat Köprülü, Halil İnalcık gibi tarihçilerin Mevlana’yı Moğol casus olarak gördüğünü (S:207) ve Türkmenlerin tarafını tutmadığını yazdıklarını ifade eder.
Kudsi Ergüner Halil İnalcık ve Mikail Bayram’dan iktibaslarla Mevlana’nın Ahi Evran’ı Mevlevi Caca oğlu Nureddin Bey’e öldürttüğü (S:212-213) Ahi Evran’ın Hace Nasreddin Mahmud el-Huyi olduğu, halk arasında fıkraları ile meşhur olan Nasreddin Hoca’nın ise kastomono Beyi Çobanoğları’ından Yavlak Arslan’ın oğlu Nasıruddin Mahmud olduğunu ifade etmektedir. (S:215) Mevlana’nın Moğol Selçuklu çatışmalarında tarafsız kaldığını Allah dostu olarak Ahi Evran’ı öldürtmesinin mümkün olamayacağını söylemektedir.
Kudsi Ergüner Mikail Bayram, Mehmet Fuat Köprülü, Halil İnalcık gibi sahasında isim yapmış ve çağdaş bilimin usul ve esaslarını kendine mehaz kabul etmiş tarihçilerin Mevlana için söylediklerine her ne kadar Mevlana ve Mevlevilerin eserlerinden yola çıkarak cevaplar vermeye çalışmışsa da kendisinin Tekke ve Zaviyelerin kapatılmasıyla Mevleviliğin de bittiğini bugün onu temsil edecek yetkin kişilerin kalmadığını ancak Ney üflemeyi babasından öğrenmesi dolayısıyla Mevlevilik usulüne dair kendisinin söz söylemeye dair kalan son yetkin kişi olduğunu iddia etmektedir. Halbuki başkalarını ney üflemekle Mevlevi olunmayacağı hususunda eleştirirken kendisi de ney üflemeyi öğrenirken ayinler hakkında öğrendiği bilgilerle hükümler vermiştir. Tabi ki ney üflemek ile Mevlevilik öğretisine inanmak ve yaşamak tamamen farklı şeylerdir. Ziya Gökalp, Mikail Bayram, Mehmet Fuat Köprülü, Halil İnalcık gibi kişilere karşı olması da onların İttihat ve Terakki Cemiyetine mensup, Türkçü, Ulusçu olmalarını gerekçe göstermesi de ilmilikten uzak bir tutumdur.
Kudsi Ergüner Mevlâna hakkında piyasada dolaşan belli başlı elli konuyu ele alarak doğru bilinen yanlışları düzeltmeye çalışırken, milliyetsiz bir tarafsızlık sergileyerek sanki Mevlana’yı milliyetsiz, dünya vatandaşı bir kişi olarak göstermiştir. İslam Medeniyetine mensup, Türk milletinin yetiştirdiği uluslararası bir kıymetimizi anlatmaya çalıştığı İslam dini ve Türk milleti dayanaklarından soyutlanmış bir kişi olarak göstererek yeni bir yanlış anlaşılmaya sebep olacak gibi görünmektedir.