DOLAR 32,3767 % 0.16
EURO 35,0559 % -0.16
STERLIN 40,9829 % 0.16
FRANG 35,9249 % 0.19
ALTIN 2.325,03 % 0,20
BITCOIN 2.281.184 0.006

YENGİKENT VE YÖRÜK ÜZERİNE

Yayınlanma Tarihi :
YENGİKENT VE YÖRÜK ÜZERİNE

Ali BADEMCİ

alibademci@gmail.com

 

Oğuzlar arasında “ Cisrişuğur” adındaki “Şuğur” deyimine Orhun yazıtları üslübü ile  “Uğur” diyenler de  var. Denize doğru Bayır’ı aşıp da ovaya çıkarsanız Osmanlı kayıtları bunları “Yörükan Taifesi” olarak adlandırılıyor. Gerçekten ondokuzuncu yılda  buralara Aydın, Karaman, Maraş Yörükleri’nin iskan edildiğini biliyoruz. Özellikle dini konularda “Bucaklılar”ın  taassublarına bakılrsa eski Oğuz geleneklerini  hatırlamamak ve anlamlandırmamak mümkün değildir. Elbette tarihten gelen genetizmden  katiyyen uzaklaşamıyoruz. Ne yapalım bilgilenmeye devam edeceğiz.

 

 

Biliyorsunuz  bugünkü Türkçe ile Yenikend’in Selçuklu tarihlerindeki adı Yengikent’dir. Bunun anlamı bellidir, yeniden inşaa edilmiş yerleşim birimidir. Özellikle  W.Barthold buranın yeni olmadığını ve daha evvel  yine Oğuz yerleşim mekânı olarak  mevcudiyetini ve adının, “Havara” olduğunu iddia eder. Bu husus nedense tarihçi ve Türkologların dikkatinden kaçmış  ve fonetik olarak Farsça’ya benzediği için İranî bir isim ve yerleşim yeri olduğu  sanılmıştır. Çünkü burası  netice itibariyle  bugünkü Tacikler’in atası  sayılan  Samanoğulları’nun hudud kasabası idi. Selçuklu tarihlerinde  görüyoruz ki  Selçuk Bey zamanında buraya yerleşenler  Oğuz Yabgu Devleti’nden ipini koparan  muharip “Kınık” unsurlardır.  Yengikend Buhârâ’ya çok yakındır, belki 10-15 kilometre. İlginçtir ki  daha sonra  Anadolu kapılarında  “Yörük” adı verilen Yengikend kuzeyindeki  göçebe unsurlar öndeki muharip unsurların  tedarikçisi olan ve koyun-keçi besleyen, böylece  “Uçlar”ı destekleyen durumdaydılar. Nitekim bu unsurlar “İran Yaylaları”na indikleri zaman  Farisiler onlara genel olarak “Çoban” demişlerdir. Şöyle bir iyice düşünürsek  bu döngü batıya Oğuz muhaceretinde daima kural olarak karşımıza çıkar.

 

Peki “Havara” ne demek? Havara bugün Fergana ve Ortadoğu’da  ilk Oğuz iskanlarından kalma bir deyim olarak hâla yaşamaktadır. Yengikend kara  ve samanlı ( yahut keçi kıllı)   organik toprakla  harç yapılarak   küçük ve tek gözlü, eşiklikli evlerden meydana gelmektedir. Bazen altlı-üstlü olan bu odalar azami 30 metre kare genişliğinde ve 3 metre yüksekliğindedir. Yani 6-7 metre yüksekliğinde  taş yapı  orta yerden  kalın, sağlam, kurt yemeyen, yatay  direkler, kalaslarla bölünmüştür. Hendireklerin üstünü  fakir  olanlar  toprağı aşağı kaçırmayan dalcıkları süpürge gibi olan  çalılar, varlıklı olan ise  ahşap döşeyerek üzerine öylece 15-20 santim toprak dökerlermiş. Sonradan bu bölmeler tamamen tahta döşemeye çevrilmiştir: Üst kat bol pencereli ve giriş kapısının önü balkondur ve merdiven buraya dayanır ve genellikle yazlık olarak kullanılır ve adına “Ölle” derler. Alt odalar  kışlıktır, ancak bir pencere ve büyükçe bir  odun ocağı ( Şömine gib) olur. Alt kattaki eşiklik  banyodur. Bir odada  bazan yirmi kişi yatar. Çok soğuk günlerde ocak içeriyi ısıtmayınca bir yerleşik kültürü olarak ortaya üzeri yorganla örtülü bir sandalye içinde özel toprak  kaba konulan odun kömürlü tandır kurarlar, ki bazen yorgunlar ve çobanlar böyle uyur.

 

Oğuzlar merdiven sonu ile  giriş kapısı arasındaki bu balkona ”Sundurma” derler. Taş binanın üstü de tıpkı bölme gibi döşenir ve onun da üstüne en az 50 santim toprak koyarak bunu  “Loğ” adı verilen silindir şeklinde ağır, iki tarafı  kolay yürütmek için delinmiş bir ağırlıkla  sırf yağış girmesin diye  sıkıştırırlar. Hayrettir ki aylarca devam eden yağış ve kar  bu toprağı aşıp  aşağıda kimseyi rahatsız etmez. Su durmaz arada sırada hainlik yaparsa da  mutlaka  yağışsız ve kuru günlerde  hayırsız evlât  “loğlama” yapmamıştır. En üste “Dam” denir ve yazın sebze, meyve, salça, sabun gibi  kışa devredilecekler burada kurutulur.

 

Oğuzlar’ın bu taş binalarının her tarafı kara çamurla iyice sıvanır. Bunu genellikle  fedakâr Oğuz hanımlar ve genç kızlar yapar. Binanın kara sıvası bittikten sonra bu sefer kılsız fakat samanlı süt gibi beyaz bir kil sıva 1-2 santim kalınlığında  bu kara duvarların üzerine  düzleştirerek sürülür. Daha iş bitmemiştir, şimdi sıra son işleme gelmiştir. Beyaz toprak bir kap içinde iyice eritilir, yoğurt veya  koyu ayran  kıvamına geldiği zaman kurumuş  beyaz duvarlara yine hanımlar tarafından  eski üskü çaputlarla  ovalanır. İşte bu son işleme Oğuzlar “Havara” derler. Bu işlem yaz ve kış arasında  yani senede iki kere  tekrarlanır ve odalar mis gibi ozon kokar. Bugün bu gelenek Türkistan ve Anadolu’nun birçok yerinde  aynı adla yapılmaktadır, lâkin  Türk dünyasında toprak damlar artık betona döndüğünden “Loğ” işi kalkmıştır. Yengikend’in  şimdiki eski tarafı tamamen bu kültürel özellikleri taşımaktadır. Bugün bu eski evlerin  bulunduğu mahallere Oğuz kenti, yeni yapılan Rus binalarına da “Rus Kenti” deniyor. Tabii olarak artık eski ve kadim Oğuz yurdu “Havara” dan ne kaldığını elbette  detaylı olarak bilmiyoruz.

 

Girişte bahsettiğimiz Oğuz’un göçebesine  verilen bir ad olarak  “Yörük” deyimi Anadolu’ya kadar hiçbir şekilde kullanılmamıştır. Aslında  Oğuzlar’ın tamamı  batıya harekette göçebedir, bu sebeble “Yörük”ü tarif ederken  Oğuz’un muharip olmayanı olarak  ifâde edersek daha doğru yaparız. Oğuzlar’ın tarihlerinin  en önemli devlerelerinin anayurt dışında  geçtiğini  biliyoruz. Bu sebeble Havara’nın  kil tandırları  bu yürüyüşte   “Sac ekmeği-Bazlama-Sıkma-Yufka ekmek-Gözleme” şekline  dönmüştür. Özellikle   yufka ekmek kültürü  daima  yürüyen ve muharip unsurların iaşesini sağlıyan “Yörükler”e aittir. Muharip Oğuzlar ancak  konakladıkları ve köyleştirdikleri mekânlarda  ekmek tandırlarını kurmuştur. Burada da ilginç yön ister yufka  ve saç pişirmeleri ister tandır ekmeleri  daima hanımlar tarafından yapılır.

 

Bugün tadı bozulmuş olan “Yufka”  kesin olarak Orta Asya’dan getirilen ve kara ve etli   buğdaydan yapılır. Bu buğdayın işlenmesi kolaydır; özellikle tandırda  çok güzel kızarır; buna “Kambür” yani gevrek ekmek denir. Anadolu’nun   bazı yerlerinde  hâlâ ekilen  ve çok verimsiz olan  bu buğdayın artık nesli tükenmek üzeredir. Bu buğdayı sakın sert olan “Karakılçık” ile karıştırmayın; çünkü “Karakılçık” köftelik bulgur içindir  ve bunun tereyağlı pilâvı yufka bile bandıra bandıra yenir. Tabii olarak  “Karakılçık”ın artık genetiği ile oynanmış ve uyduruk bir “Ova Karakılçığı” diye  vatandaşın önüne konmuştur. Karakılçık ile kara burgul pilâvı birbirinden faklıdır. Oğuz kültüründe  kızartma yoktur; patates ve yumurta kaynatılarak, bir bağ soğan, 5 adet kırmızı küçük ve şireli incir, iki tandır veya yufka ekmek  “Çoban”ın  azığıdır.

 

Günceldir diye “Yörük”lüğü bir saha gözlemi ile de anlatalım. Suriye’de genel nüfusa paralel olarak Türkler de Nizip’ten çıkan Afrin ile Golan’dan çıkan  Asi Nehri Deltası’nda yerleşiktirler. Bugün Türkmen mücahidlerin mücadele ettikleri sahaya yakın olan ve Asi Nehri kenarında bulunan  Oğuz beldesi “Cisrişuğur” adı üzerinde dikkatinizi çekmek istiyorum. “Cisir” köprü, “Şuğur” Uç demektir. Yani “Uç Köprüsü!” Fakat bu 50 bin nüfuslu şehirde eskiden kalma  tarihi bir köprü yoktur; çünkü daha kuzeyde ve Türkiye’de kalan Reyhanlı’ya yakın, “Cisrihadid”  adlı  bir köprü vardır. Asi üzerinde hâlen kullanılan bu  sağlam köprü Selçuklu’lardan kalmadır ve tarihte ilk olarak Oğuzlar’ın demir kullandığı bir köprüdür, ki  buranın yeni adı da “Demirköprüdür.”

 

Oğuzlar arasında “ Cisrişuğur” adındaki “Şuğur” deyimine Orhun yazıtları üslübü ile  “Uğur” diyenler de  var. Denize doğru Bayır’ı aşıp da ovaya çıkarsanız Osmanlı kayıtları bunları “Yörükan Taifesi”olarak adlandırılıyor. Gerçekten ondokuzuncu yılda  buralara Aydın, Karaman, Maraş Yörükleri’nin iskan edildiğini biliyoruz. Özellikle dini konularda “Bucaklılar”ın  taassublarına bakılrsa eski Oğuz geleneklerini  hatırlamamak ve anlamlandırmamak mümkün değildir Elbette tarihten gelen genetizmden  katiyyen uzaklaşamıyoruz. Ne yapalım bilgilenmeye devam edeceğiz.

 

Selam, sevgi  ve saygı ile.

YORUM YAP

Bağdar Caddesi Escorthamile pornobodrum escortbahis sitelerigaziantep escortgaziantep escortmaltepe escortbostancı escortanadolu yakası escortizmir escortdeneme bonusu veren sitelerhttps://www.tedxpenn.com/escort ankaraankara escorthttps://greenhousecraftfood.com/ataşehir escortbetperBetofficeMebbistrendyol indirim kodutipobetPusulabetCasibomstarzbet giriştipobetbetturkey twitterbetturkey girişvevobahisgobahisbetsatligobetistanbul escortslot siteleri https://en-iyi-10-slot-siteleri.comsekabetstarzbet adamsah.netbahis sitelerimarsbahiswinxbetbahis sitelericasino siteleriselçuksportsdeneme bonusuistanbul escortcasibomstarzbetpiabetstarzbet girişstarzbet girişbahsegelbahsegelklasbahisankara kombi servisiklasbahisbetebetbelugabahistipobetmariobetbetistmersin günlük kiralık evmarkajbetparibahisbetineceltabetmatadorbetgrandpashabetcasibomgobahisparmabetbettiltbetnisbetsatbetorspinligobetbetkanyonbetturkeyonwinsahabetrokubetmarsbahisextrabetikimisliwinxbetbahisalgorabetelexbetfunbahisartemisbetbetmatiksupertotobetoleybetbetlikekralbetperabetimajbetlimanbetsavoybetintobetdiscountcasinomostbetbetroadpiabetmeritkingholiganbetjasminbetasyabahisredwinbetkolikdiscountcasino7slotsmilanobetelitbahisorisbetxslotaresbetfavoribahispadisahbetnakitbahispolobetsekabetmatbetpalacebetmrbahistulipbetnorabahismilosbetrexbetjetbahisjojobetonbahissuperbetinbetexperbetperbahigopokerbetalordbahisvdcasinocasinovalebetonredpinupbahis1000baymaviakcebetnoktabetneyinebetturkeymariobetfavorisen1xbetBelge istemeyen bahis siteleribahiscomtipobetgrandbettingtruvabetbahiscasinotarafbetbahiscommariobetbetistmarkajbetbetinematadornetcasibombelugabahisbetebet1xbetasyabahiscasinovalediscountcasinoelexbetfavoribahisbahiscombahiscombelugabahisbelugabahisbetistbetistceltabetceltabetklasbahisklasbahismariobetmariobetrestbetrestbettarafbettarafbettipobettipobetcasibomcasibomcasibomcasibomstarzbetsahnebetlimanbetredwinmatadorbetmatadorbetbetkombetkomvenüsbethilbetjasminbetpiabetartemisbetmaltcasinoasyabahisbetorspinbettiltmarkajbetbetkombelugabahisrestbetbetpercasibomsancaktepe çilingircasibomcasibomcasibomcasibom
escort Bağcılar escort Bahçelievler escort Bakırköy escort Bayrampaşa escort Beylikdüzü escort Güngören escort İstiklal escort Kadıköy escort Sultanbeyli escort Üsküdar escort Avsallar escort Mahmutlar escort Oba escort Mecidiyeköy escort Ölüdeniz escort Güllük escort Kültür escort Ataşehir escort Avcılar escort Başakşehir escort Esenler escort Esenyurt escort Fatih escort Gaziosmanpaşa escort Kartal escort Küçükçekmece escort Maltepe escort Pendik escort Sultangazi escort Ümraniye escort Adapazarı escort Yalıkavak escort güvenilir casino siteleri Yalova escort Muğla escort Aydın escort Çanakkale escort Balıkesir escort Tekirdağ escort Manisa escort Trabzon escort Kahramanmaraşescort Kütahya escort Osmaniye escort Sivas escort Tokat escort Çorum escort Yozgat escort Isparta escort Elazığ escort Ordu escort Edirne escort Erzincan escort Zonguldak escort Rize escort Uşak escort Kırşehir escort Erzurum escort Giresun escort Amasya escort Sinop escort Niğde escort Bolu escort Karaman escort Kırıkkale escort Bayburt escort Ardahan escort Gümüşhane escort Artvin escort Çankırı escort Bartın escort Sinop escort Bilecik escort Karabük escort Burdur escort Nevşehir escort Kıbrıs escort Kırklareli escort Kastamonu escort Düzce escort Aksaray escort Adıyaman escort Afyon escort Arnavutköy escort Bebek escort Beşiktaş escort Beykoz escort Beyoğlu escort Büyükçekmece escort Çatalca escort Çekmeköy escort Eyüpsultan escort Kağıthane escort Sancaktepe escort Sarıyer escort Şile escort Silivri escort Şişli escort Taksim escort Zeytinburnu escort Aliağa escort Balçova escort Bayındır escort Bayraklı escort Bergama escort Beydağ escort Bornova escort Buca escort Çeşme escort Çiğli escort Karşıyaka escort Fehiye escort Marmaris escort Gaziemir escort Dikili escort Menderes escort Menemen escort Torbalı escort Atakum escort Çerkezköy escort Yenişehir escort Bodrum escort Toroslar escort Tarsus escort Silifke escort Mezitli escort Erdemli escort Anamur escort Akdeniz escort Melikgazi escort Elbistan escort Lüleburgaz escort İzmit escort İlkadım escort Çorlu escort Battalgazi escort Yeşilyurt escort Milas escort Ceyhan escort Çukurova escort Kozan escort Sarıçam escort Seyhan escort Emirdağ escort Sandıklı escort Merzifon escort Suluova escort Taşova escort Altındağ escort Batıkent escort Çankaya escort Çubuk escort Etimesgut escort Haymana escort Kahramankazan escort Keçiören escort Kızılcahamam escort Mamak escort Polatlı escort Pursaklar escort Sincan escort Ulus escort Yenimahalle escort Aksu escort Alanya escort Belek escort Demre escort Döşemealtı escort Elmalı escort Finike escort Gazipaşa escort Kaş escort Kemer escort Kepez escort Konyaaltı escort Korkuteli escort Kumluca escort Lara escort Manavgat escort Muratpaşa escort Serik escort Side escort Didim escort Efeler escort Nazilli escort Söke escort Altıeylül escort Ayvalık escort Bandırma escort Bigadiç escort Burhaniye escort Dursunbey escort Edremit escort Erdek escort Gömeç escort Gönen escort Havran escort İvrindi escort Karesi escort Kepsut escort Susurluk escort Büyükorhan escort Gemlik escort Görükle escort Gürsu escort Harmancık escort İnegöl escort İznik escort Karacabeyescort Kestel escort Mudanya escort Mustafakemalpaşa escort Nilüfer escort Orhangazi escort Osmangazi escort Yıldırım escort Biga escort Çan escort Gelibolu escort Karahayıt escort Merkezefendi escort Pamukkale escort Keşan escort Aziziye escort Palandöken escort Yakutiye escort Odunpazarı escort Tepebaşı escort Araban escort İslahiye escort Karkamış escort Nizip escort Nurdağı escort Oğuzeli escort Şahinbeyescort Şehitkamil escort Yavuzeli escort Bulancak escort Espiye escort Görele escort Altınözü escort Arsuz escort Antakya escort Defne escort Dörtyol escort Erzin escort Hassa escort İskenderun escort Kırıkhan escort Kumlu escort Payas escort Reyhanlı escort Samandağ escort Eğirdir escort Yalvaç escort Foça escort Karabağlar escort Kemalpaşa escort Kiraz escort Kınık escort Konak escort Narlıdere escort Ödemiş escort Tire escort Urla escort Safranbolu escort Akhisar escort Alaşehir escort Kırkağaç escort Salihli escort Sarıgöl escort Şehzadeler escort Soma escort Turgutlu escort Yunusemre escort Akkışla escort Bünyan escort Develi escort Kocasinan escort Talas escort Yahyalı escort Gazimusağa escort Girne escort İskele escort Lefke escort Lefkoşa escort Başiskele escort Çayırova escort Darıca escort Afşin escort Dulkadiroğlu escort Göksun escort Onikişubat escort Türkoğlu escort Kızıltepe escort Mut escort Dalaman escort Gümbet escort Datça escort Kavaklıdere escort Köyceğiz escort Menteşe escort Turgutreis escort Ula escort Yatağan escort Fatsa escort Altınordu escort Ünye escort Düziçi escort Kadirli escort Ardeşen escort Akyazı escort Arifiye escort Erenler escort Geyve escort Hendek escort Karasu escort Kaynarca escort Sapanca escort Derince escort Dilovası escort Gebze escort Gölcük escort Kandıra escort Karamürsel escort Kartepe escort Körfez escort Akşehir escort Beyşehir escort Bosna escort Ereğli escort Karapınar escort Meram escort Selçuklu escort Gediz escort Simav escort Tavşanlı escort Doğanşehir escort Bafra escort Çarşamba escort Boyabat escort Kapaklı escort Süleymanpaşa escort Erbaa escort Niksar escort Turhal escort Akçaabat escort Of escort Ortahisar escort Yomra escort Armutlu escort Çiftlikköy escort Çınarcık escort Akdağmadeni escort Boğazlıyan escort Sarıyaka escort Sorgun escort Alaplı escort Çaycuma escort Devrek escort Ereğli escort Kilimli escort Kozlu escort